Onze Taal. Jaargang 82

[p. 71]

Frank Jansen
Hom of kuit
Alleen universitair geschoolde leerkrachten op de basisschool?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Onlangs, in december, werden de resultaten bekendgemaakt van een internationaal onderzoek naar de leesprestaties van tienjarigen. Dit onderzoek werd ook in 2001 en 2006 gehouden. Uit een vergelijking van de resultaten blijkt dat de Nederlandse kinderen achteruit zijn gegaan met lezen, zowel in absolute zin (hun scores zijn lager) als in vergelijking met het buitenland - andere landen hebben de laatste jaren juist vooruitgang geboekt. Naar aanleiding van de resultaten in 2006 kondigde de overheid aan zich te zullen inspannen om het tij te keren. Nu dat vooralsnog niet gelukt lijkt, wordt de vraag urgent of dat wel mogelijk is voor de grijpstuiver die men voor de maatregelen heeft uitgetrokken. Een voorwaarde voor verbetering is dat alle onderwijzers excellente lezers zijn, én voldoende bekwaam zijn in de leesdidactiek. En zoiets kan alleen als hun opleiding naar een hoger niveau getild wordt. In Finland zijn alle basisschooldocenten universitair opgeleid. Moet dat ook in Nederland worden ingevoerd?

Voorstander

Wie een eerste blik op de cijfers werpt, kan nog denken dat het wel meevalt met de Nederlandse prestaties, maar als je nauwkeuriger kijkt, zie je iets ontstellends. De onderzoekers onderscheiden vier soorten lezen, die in moeilijkheidsgraad opklimmen. Bij de twee makkelijkste soorten scoren we bovengemiddeld. Maar voor de moeilijkste soort van lezen, die inhoudt dat je vanuit de tekst verbanden legt met allerhande andere vormen van beschikbare kennis, zijn onze resultaten helemaal niet zo goed. En juist deze vorm van lezen is de enige die de naam van lezen waard is. Interesseert het iemand of u de tekst die u nu aan het lezen bent, kunt opdreunen? Of er een telefoonnummer in kunt vinden? Nee, het enige zinvolle dat u met de tekst kunt doen, is mijn argumenten en die van mijn tegenstander begrijpen, ze tegen elkaar afwegen en daarbij verbanden leggen met wat u verder gelezen hebt en met wat u weet van het onderwijs.

Om deze vorm van begrijpend lezen te beoefenen, is onmiskenbaar een zeker intelligentieniveau nodig, waarover misschien wel niet alle huidige leraren beschikken. Maar nog veel belangrijker is dat de leerkrachten doorkneed zijn in de didactiek van het begrijpend lezen. Ze moeten de leerlingen leren teksten te vergelijken en te discussiëren over de inhoud. Daar is een grondige, universitaire opleiding voor nodig.

Tegenstander

Er zijn, zo blijkt uit het onderzoek, op de hele wereld maar twaalf landen waarin de kinderen beter lezen dan de onze. Is dat reden voor alarm? Het gemiddelde Nederlandse lezertje scoort ver boven het wereldgemiddelde. Daar mogen wij blij om zijn. En er is nog meer reden tot vreugde. Onze slechte lezers doen het veel beter dan de slechte lezers in de andere landen. Dat is goed nieuws, want voor onze economie is het veel nuttiger dat het basisniveau redelijk is dan dat onze beste 10% allemaal excellente begrijpend lezers zijn.

Er zijn nog twee redenen om voorzichtig te zijn met het luiden van de noodklok. De alarmistische geluiden komen van deskundigen die niet doorhebben dat het lezen van lange, ingewikkelde teksten elk jaar minder belangrijk wordt voor het maatschappelijk functioneren. We lezen wel, maar vooral teksten van 160 tekens. Complexe zaken krijgen we liever uitgelegd op een persconferentie of in een filmpje op internet.

En verder: weten we wel zo zeker dat de universitaire pabo, die in Finland zo succesvol is, ook bij ons werkt? De kans is groot dat de enige die van de overheidsinspanning profiteren de universiteiten zijn. Nee, er is geen enkele reden om bij het leren lezen van de ingeslagen weg af te wijken.

Wat vindt u ervan? Moeten leerkrachten op de basisschool universitair geschoold zijn?

Geef voor 19 maart uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘Leerkrachten op de basisschool moeten universitair geschoold zijn’ of ‘Leerkrachten op de basisschool hoeven niet universitair geschoold te zijn’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

De vraag van de vorige keer luidde: zijn woord-van-het-jaarverkiezingen zinvol? Dit is kennelijk typisch een kwestie die in de maand december speelt, en na de jaarwisseling minder weet te boeien. Van de 75 stemmers vonden er 29 (39 procent) dergelijke woordenlijstjes zinvol. De andere 46 (62 procent) vonden dat niet.

Een ruime meerderheid zit op dergelijke verkiezingen dus niet te wachten, zo lijkt het, maar de stembetuigingen op het forum op de website geven een genuanceerder beeld. Weinig inzenders wijzen de lijstjes helemaal af. Ze mogen dan misschien geen nut hebben, ze zijn wél vermakelijk en zetten aan tot nadenken over taal, in het bijzonder de onze. Eén inzender huldigt het standpunt dat de lijstjes op zichzelf waardeerlijk zijn, maar het aanbrengen van een rangorde op grond van een stemming niet.