Raarwoord
Enschede
Guus Middag over opmerkelijke woorden, oud en nieuw.
Wat een raar woord is dat eigenlijk: Enschede. Het is de naam van een grote voormalige textielstad in Oost-Nederland, dicht bij de Duitse grens. Je spreekt de naam niet uit zoals je hem schrijft. Er zitten drie e's in, en alle drie klinken ze anders: ‘è’, ‘uh’, ‘ee’. Enschede rijmt op Wijk aan Zee. Je moet het allemaal maar weten. Waarom staat er geen streepje naar rechts op de laatste e van Enschede?
En wat zou die naam betekenen? Niemand die het weet. De Enschedeers zelf zeggen ‘Eanske’ tegen hun stad. Twee lettergrepen: Ean-ske. Er is een plaatsnamenhandboek waaruit blijkt dat men vroeger, in 1119, sprak van ‘Anneschethe’. Dat zou dan een aaneenschrijving van ‘An die Schede’ kunnen zijn, met daarin dan misschien nog een rest van het Oudsaksische woord scethia, ‘scheiding’. En die ‘scheiding’ zou dan mogelijk weer verwijzen naar een grens. Dan zou En-schede, Aan-scheiding, ook heel vroeger al een plaats ‘aan de scheiding’, op de grens, zijn geweest, net als nu. Het zou kunnen.
Maar waarom die rare klemtoon dan, die een verwijzing naar het woord scheiding onwaarschijnlijk maakt? Dat zou een restant uit de Franse tijd zijn. De Fransen, die ook toen al de hele dag niets anders deden dan woorden uitspreken die eindigen op een lange ee, zeiden natuurlijk ‘Enschedé’ toen ze de plaatsnaam zagen. En die uitspraak zou daarna in zwang zijn gebleven, ‘wellicht gehandhaafd ter vermijding van associaties met het woord schede’. Aha. Nu zie ik het ook. En nu snap ik ook waarom sommige inwoners van Enschede, op internet vooral, naar hun eigen stad verwijzen met deze best wel stoere variant: Pluskut.
Guus Middag
Auteursrechtelijk beschermd