Onze Taal. Jaargang 81

[p. 338]

Foto: Council of the European Union

‘Daar likt het probleem’
Het Nederlands van Elio Di Rupo
Erik Dams

Sinds 5 december 2011 is Elio Di Rupo de eerste minister van België. Als Franstalige had hij bij zijn aantreden het Nederlands nog niet perfect onder de knie. Hij beloofde daaraan te gaan werken. Is dat gelukt?

Traditiegetrouw wordt begin januari de Gouden Schoen uitgereikt aan de beste voetballer uit de Belgische competitie. Als kersverse eerste minister van België was Elio Di Rupo begin 2012 uitgenodigd de trofee te overhandigen. Presentator Robin Janssens, die net verteld had dat de premier intensief de uitspraak van sch en g aan het oefenen was, vroeg aan Di Rupo: ‘Gouden Schoen. Gaat dat lukken?’ Waarop de premier met een glimlach herhaalde: ‘Kouden Skoen.’

Het Franse accent van Di Rupo laat zich maar lastig onderdrukken. Net als veel Franstaligen heeft Di Rupo moeite g-klanken uit te spreken: hij vergadert niet graag ‘vroeg’ maar ‘vroek’, en tot hilariteit van vele Vlamingen heeft hij zelfs ooit gezegd: ‘Daar likt het probleem.’ Hij gaat ook niet naar de ‘koning’ maar naar de ‘konink’.

Sommige open klinkers spreekt hij gesloten uit. Dan heeft hij het over ‘manden’ in plaats van ‘maanden’. Verder vormen de klemtonen in het Nederlands voor Di Rupo - en veel andere Franstaligen - een struikelblok: ‘minis-tér’ klinkt heel anders dan ‘miníster’.

■ Euh

Niet alleen de uitspraak van Di Rupo's woorden klinkt Nederlandstaligen eigenaardig in de oren. Di Rupo denkt vaak in Franse zinsconstructies en zet daardoor de woorden in het Nederlands niet in de juiste volgorde: ‘We moeten vinden meer dan twaalf miljard euro.’ Hij haalt meervoud en enkelvoud door elkaar: ‘Ik hoop dat de Belgen overwinnaar zal worden.’ En hij aarzelt soms heel erg doordat hij het juiste woord niet vindt: ‘Ik heb veel bezoeken... euh... allez... gegeven, gehakken, gehad, gemaakt.’

Een enkele keer zou je kunnen zeggen dat Di Rupo het Nederlands verrijkt. ‘De Gentse Feesten brengen de mensen dikker bij elkaar’, zei hij bijvoorbeeld in juli van dit jaar. Maar over

[p. 339]

het algemeen wordt Di Rupo's beperkte beheersing van het Nederlands ervaren als niet meer dan een smetje op zijn premierschap.

■ Stress

Toen Di Rupo premier werd, beloofde hij dat hij zijn Nederlands sterk zou verbeteren. Maar veel beter leek het, zeker in de eerste maanden, niet te gaan. ‘Zelfs slechter’, vindt VRT-journalist Ivan De Vadder. ‘Ik heb hem ooit in 2005 in het Nederlands geïnterviewd toen hij voorzitter van de politieke partij PS was en dat verliep heel vlot. Na zijn benoeming als premier stak er vaak stress de kop op bij dit soort gelegenheden. Blijkbaar wil hij als eerste minister nog meer dan in het verleden geen woord verkeerd zeggen.’

Het Nederlands is feitelijk de vierde taal van Di Rupo. Hij werd in 1951 in de Waalse gemeente Morlanwelz geboren als zoon van Italiaanse immigranten. Op school leerde hij Frans en thuis pikte hij wat Italiaans op. Na zijn studie scheikunde werkte hij twee jaar aan de universiteit van Leeds, waar hij in contact kwam met het Engels. Hij heeft in zijn Waalse politieke loopbaan lange tijd geen behoefte gehad om Nederlands te spreken. Pas toen hij in de nationale politiek stapte, werd duidelijk dat hij die taal beter zou moeten beheersen.

■ Koudwatervrees

Het lijkt soms wel alsof Vlamingen meer geneigd zijn Frans te spreken dan Walen Nederlands. Klopt dat? Als iemand dat weet, dan is het wel de Vlaamse stand-up comedian Bert Kruismans. Hij komt veel in Wallonië met zijn voorstelling La Flandre pour les nuls (oftewel: ‘Vlaanderen voor dummy's’), waarin hij de Franstaligen probeert uit te leggen hoe Vlaanderen in elkaar zit. Franstalige Belgen hebben een enorme koudwatervrees, stelt Kruismans vast: ‘Ze willen wel Nederlands spreken, maar zijn heel bang om als een idioot over te komen. Walen zien Vlamingen als übermenschen die vier talen spreken. Ze hebben een groot minderwaardigheidscomplex, het is hun frustratie dat zij daar niet in slagen. Wij Vlamingen hebben dat niet als we een vreemde taal spreken.’

Kruismans heeft een duidelijke mening over het Nederlands van Di Rupo: ‘Toen hij de opdracht kreeg een regering te vormen, moest hij opeens veel meer Nederlands spreken dan hij gewoon was. Hij moest ook de Vlaamse pers te woord staan, vaak live. Je kon de paniek in zijn ogen zien. Di Rupo bediende zich dan van wat ik maar even “lego-Vlaams” noem: hij zet de woorden niet in de juiste volgorde en eigenlijk moet je ze terug naar het Frans vertalen om te begrijpen wat hij wil zeggen.’

■ Grondig

Volgens Kruismans leidt de zwakke beheersing van het Nederlands vaak tot saaie interviews: ‘Elio Di Rupo is een intelligente man. Hij weet dat het belangrijk is goed Nederlands te spreken in een land waar de Vlamingen in de meerderheid zijn en waar je te maken hebt met twee totaal verschillende mediamodellen. Daarom laat hij niets aan het toeval over en bereidt hij alles grondig voor. Het gevolg is dat hij vooral in lange interviews weinig spontaan overkomt. Di Rupo kan dan moeilijk verdoezelen dat zijn beheersing van het Nederlands een zwak punt is.’

Niet iedereen gelooft dat Di Rupo's interviews in het Nederlands saaier of minder spontaan zijn. De journalist Baudouin Remy bijvoorbeeld, die Di Rupo al jarenlang imiteert in een Franstalige revue over de Belgische politiek: ‘Veel Vlamingen stellen vast dat Di Rupo interviews grondig voorbereidt om geen fouten tegen het Nederlands te maken. Maar in het Frans doet hij dat ook, hij improviseert niet graag. Dat past niet voor een politicus, vindt hij.’

‘Di Rupo bediende zich van wat ik maar even “lego-Vlaams” noem: hij zet de woorden niet in de juiste volgorde.’

■ Kloof

Is er dan helemaal niets veranderd? Jawel, opvallend genoeg wordt Di Rupo's moedertaal wat slordiger, zo beweert Remy: ‘Ik heb de indruk dat hij in het Frans slomer en minder verzorgd spreekt dan vroeger, zodat de kloof tussen zijn Frans en zijn Nederlands minder groot lijkt.’

Toch hoor je zeggen dat er schot zit in zijn Nederlands. Afgelopen zomer bijvoorbeeld nog. Toen stelde Bart Brusseleers, in België vooral bekend als exjurylid van Idool, dat de premier ‘een enorme vooruitgang boekt’. En: ‘Voor mij is Di Rupo nu al tweetalig.’ Maar helemaal onbevooroordeeld is Brusseleers niet: hij is de privéleraar Nederlands van Di Rupo.

Twee imitatoren over Di Rupo

Waarop moet je letten als je Elio Di Rupo imiteert? Baudouin Remy speelt hem al jaren in Sois Belge et tais-toi (vertaling: ‘Wees Belg en zwijg’, een toespeling op het bekende sois belle [‘mooi’] et tais-toi), een Franstalige revue over de Belgische politiek, die elk jaar helemaal geactualiseerd wordt en in Brussel en Wallonië een enorm succes is. Hij speelt Di Rupo in het Frans en laat hem maar enkele zinnetjes in het Nederlands zeggen: ‘Toon, ritme, oogopslag en houding spelen allemaal een rol. Di Rupo maakt altijd een wat verwonderde en verraste indruk. Hij heeft een sterke non-verbale expressie: de handen zitten altijd loodrecht onder de schouders, de vingertoppen van beide handen raken elkaar, zijn ogen zijn wijd opengesperd. Dat hij altijd een vlinderdas draagt, is handig voor imitatoren. En hij heeft in het Frans lievelingswoorden als indiquer (“aangeven”) en le bonheur des gens (“het geluk van de mensen”).’

Ook cabaretier Walter Baele imiteert Di Rupo, maar dan in het televisieprogramma Tegen de sterren op, en dus in het Nederlands: ‘Ik heb eerst een aantal toespraken en interviews bestudeerd. Di Rupo doet in het Nederlands ongelofelijk zijn best. In het Frans spreekt hij met een huig-r, maar in het Nederlands wil hij de tongpunt-r laten rollen. Hij rolt zo verschrikkelijk nadrukkelijk dat ik het goed kan gebruiken als ik hem speel. En natuurlijk zijn er typische woorden die hij heel raar uitspreekt: beslissingen wordt verbasterd tot “besliessienkein”, belangrijk wordt verlengd tot “belankraaik-e” en gesplitst wordt hypergearticuleerd als “gesplit-s-t”. Dat is gemakkelijk te imiteren, maar ik heb vooral zijn woordvolgorde bestudeerd. Het is niet eenvoudig om de logica van dat kromme Nederlands te doorgronden. Voeg daar nog zijn stem bij: vroeger die van een kwakende eend, nu wat eentoniger. De articulatie, de woordvolgorde en de stem: dat zijn de bouwstenen voor mijn imitatie van Di Rupo.’