Van Aaf tot z
Levendig
Nu er zich een verse gymnasiast in mijn huis bevindt, de elfjarige zoon van mijn vriend Gijs, denk ik weer vaak aan de lessen Latijn van toen ik twaalf was - ik was dan weer niet zo slim dat ik al op mijn elfde aan het gymnasium mocht beginnen.
Die lessen zitten stevig in mijn hoofd geramd, en dat schreef ik altijd geheel toe aan mevrouw Euwe, mijn strenge, maar rechtvaardige, en vooral erg Romeinse Latijnjuf van de eerste paar jaar.
Puella in horto ambulat, serpens in horto - flarden van die spannende verhalen uit het eerste boekje Latijn (Orationes, heette het) staan me nog steeds bij. Ze speelden zich allemaal in een tuin af.
Maar nu het Latijn weer komt bovendrijven, blijkt dat de eerste lesjes er bij Gijs nog net zo in zitten. Waarschijnlijk heeft die ‘puella’ in die ‘horto’ toen gewoon veel indruk gemaakt. Dat gold natuurlijk ook voor de eerste woordjes en zinnetjes in alle andere exotische talen die je op de middelbare school leert: on y va tous, aus bei mit nach seit von zu en - nou ja, wat we bij Engels leerden weet ik niet meer, want dat beheersten we natuurlijk allemaal volledig omdat we de hele dag naar Amerikaanse sitcoms keken.
Een vaste gymnasiastengrap als je net het zeer exotische, want dode Latijn ontdekt, is om alles in het Latijn te gaan zeggen. Het liefst moderne dingen, zoals ‘rekenmachine’. De paus heeft die grap ook ontdekt. Om het Latijn, tja, levendig te houden, begon het Vaticaan lijsten te publiceren met naar het Latijn vertaalde modewoorden.
Welke modewoorden zijn dat dan zoal? The Guardian, die onlangs berichtte over een ook door het Vaticaan opgerichte Latijnse academie die het Latijn moet gaan promoten, gaf daar wat voorbeelden van. Internet wordt inter rete, e-mail wordt inscriptio cursus electronici. Fotokopie wordt exemplar luce expressum, spijkerbroek wordt bracae linteae caeruleae, btw wordt fiscale pretii additamentum en parachute wordt umbrella descensoria.
Dit is aandoenlijk. Dat het Vaticaan, in de zoektocht naar alles wat hip en modern is, uitkomt bij parachutes, spijkerbroeken en btw.
Wat ook opvalt, is dat alle woorden, in het Latijn vertaald, minstens drie keer zo lang zijn. Maar goed, daar is wel wat op te vinden. Tenslotte heette e-mail bij ons ook eerst ‘elektronische mail’. In een nog heftiger verhipt Latijn wordt het dan ‘inscriptio cursus-e’. Hij komt er wel, de paus.
Aaf Brandt Corstius
Auteursrechtelijk beschermd