Onze Taal. Jaargang 81

[p. 300]

Reacties

Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren. Stuur uw reactie indien mogelijk per e-mail naar: [e-mail], of anders naar: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:

•	Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden).
•	Geef in de tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert.
•	Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen.
•	Lever uw reactie in onder vermelding van naam, adres en (eventueel) functie.

De redactie kan inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur. Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.

Vlaams ondertitelen
Frens Bakker - Nijmegen

Joop van der Horst gaat in de septemberaflevering van zijn column ‘Horstlog’ in op de onderlinge verstaanbaarheid van het hedendaagse Zuid- en Noord-Nederlands. Die verstaanbaarheid is volgens hem vrij goed, en ook vrij algemeen. Vóór de jaren zeventig was dat anders, want toen sprak enkel een kleine elite verstaanbaar Nederlands; de rest sprak (moeilijk verstaanbaar) dialect. Aan het eind van zijn column gaat hij in op de vraag waarom de Nederlandse tv Vlaamse sprekers ondertitelt. Zijn antwoord: ‘Tsja, dat komt doordat de tv vroeger uitsluitend die elite aan het woord liet, en nu iedereen.’

Maar moet je onder ‘iedereen’ bijvoorbeeld ook Vlaamse schrijvers scharen? Onlangs werd in het VPRO-programma Het België van... de Vlaamse schrijfster Annelies Verbeke ondertiteld. Navraag bij de redactie van het programma leerde dat het de gewoonte is dat Nederland en Vlaanderen elkaars sprekers ondertitelen, omdat onderzoek heeft uitgewezen dat kijkers eerder afhaken als dat niet gebeurt. Maar zolang Verbeke Nederlands sprak (ze sprak af en toe ook Frans), was dat ondertitelen voor mij overbodig. De twee Vlaamse ‘gastheren’ in de volgende afleveringen werden veel minder ondertiteld, zolang ze Nederlands spraken. En ook in andere programma's ondertitelt de Nederlandse tv mij te snel. Juist doordat ‘iedereen’ aan het woord komt, zouden we inmiddels aan die uitspraakvariëteiten (ik bedoel dus geen dialecten) gewend moeten zijn.

De Vlaamse schrijfster Annelies Verbeke met ondertiteling.

Ook op de Britse tv komt al jaren jan en alleman aan het woord. En ook in Groot-Brittannië zijn de regionale uitspraakverschillen groot. Toch ondertitelt de BBC al die varianten niet. Enkele decennia geleden zond men een komische serie uit die zich in Glasgow afspeelde. Het Glasgowse dialect is voor de meeste Britten bepaald geen lichte kost, maar de BBC zag desondanks af van ondertiteling. En zie, het programma werd in het hele land een doorslaand succes.

Rest dus de vraag of Nederlanders en Vlamingen dover voor regionale accenten zijn dan de Britten, en zo ja, waarom.

Slot-n in het Engels
B.W. Lindeboom - Hilversum

Marc van Oostendorp schrijft in zijn interessante artikel ‘De laatste bastions van de slot-n’ (Onze Taal mei) over het verdwijnen van de slot-n in de uitspraak van woorden als lopen, huizen en morgen. Aan het einde van het artikel stelt hij: ‘de neiging om de n te laten vallen na een toonloze e heeft zich in het Engels noch het Duits ontwikkeld’. Dat klopt wat het Engels betreft niet helemaal. Het Middelengels (1066-1500) kende de -en als werkwoordsuitgang (zoals in bersten en binden), zowel bij de infinitief als in het meervoud, maar in de tijd van Chaucer (ca. 1340-1400) stond die uitgang al onder grote druk. Hij laat de n rustig vallen als het rijm dat vereist. Twee eeuwen later, bij Shakespeare, is de slot-n uit die werkwoorden op -en verdwenen, en de toonloze e vaak ook. In het moderne Engels overleeft deze laatste nog wel, maar is dan stom en dient hoofdzakelijk om aan te geven dat de voorafgaande klinker lang is, zoals in hope. De -en-uitgang bestaat ook nog, maar dan vrijwel altijd als achtervoegsel (met de betekenis ‘maken’ of ‘worden’), zoals in blacken en worsen. Anders dan bij Nederlandse werkwoorden het geval is, wordt die slot-n duidelijk uitgesproken.

Nine eleven
Line Wiener - Amsterdam

In de septemberaflevering van de rubriek ‘Toen in...’ noemt u het opvallend dat we aan de gebeurtenissen van 11 september 2001 refereren met de datum: elf september, of in het Engels nine eleven. Meestal worden rampen genoemd naar gebieden, stelt u. Ik zie twee mogelijke verklaringen. De eerste is dat de vier gekaapte vliegtuigen op drie verschillende locaties neerkwamen. Naar welk van die gebieden had deze aanslagenserie genoemd moeten worden? Een heel andere mogelijkheid is dat het te maken heeft met de Amerikaanse datumnotatie voor 11 september, 9/11, die overeenkomt met het Amerikaanse alarmnummer 911. Velen zullen het heel toepasselijk vinden om met een alarmnummer te verwijzen naar deze alarmerende gebeurtenis.

Een iemand
Bonella Van Beusekom - Barneveld

In de rubriek ‘Taalergernissen’ in de septemberaflevering van Onze Taal staat een bijdrage van M.T. van de Kar. Hij of zij stoort zich aan het ‘sinds een jaar of vijf, mogelijk tien’ optredende verschijnsel dat mensen iemand als zelfstandig naamwoord gebrui-

[p. 301]

ken. Als vertaler merk ik dat sommige persklaarmakers zich daar ook aan ergeren. Dan wordt in mijn vertalingen ‘een belangrijk iemand’ met rode pen veranderd in ‘een belangrijk persoon’. Ik vraag mij af waar deze irritatie vandaan komt. Heeft dit te maken met het oprukkende Engels in de media en op televisie, waardoor persoon acceptabeler wordt gevonden onder invloed van het Engelse person?

De twaalfde druk van de grote Van Dale (1992) geeft bij iemand al ‘een persoon met de eigenschappen die in het bn. zijn uitgedrukt: een sympathiek iemand; hij is een belangrijk iemand in de omroepwereld’. In de tiende druk en elfde druk van de Van Dale, uit 1976 resp. 1984, komt het ook al voor, maar daar krijgt het nog de toevoeging ‘in de spreektaal’. Omdat woordenboeken altijd achter de feiten aan lopen, mag je ervan uitgaan dat het zelfstandig gebruik van iemand al minimaal veertig jaar in zwang is. Misschien is een blik in het woordenboek een goede remedie voor dit soort ergernissen.

Samentrekking
Paul van den Heuvel - Valkenswaard

‘Wat Nunberg niet noemt, maar ook opvalt’, zo begint de derde alinea van de rubriek ‘Toen in...’ in het septembernummer van Onze Taal. Is deze constructie tegenwoordig toegestaan? Ik heb geleerd dat samengetrokken zinsdelen dezelfde grammaticale functie moeten hebben. Wat is hier respectievelijk lijdend voorwerp en onderwerp en zou dus herhaald moeten worden. Is er sprake van een grammaticale fout of ben ik een overdrijvende schoolmeester?

Naschrift redactie

U hebt gelijk: het is een verkeerde samentrekking. Ook uw uitleg is juist. De geciteerde passage is een samentrekking van twee bijzinnen; wat is in de eerste bijzin lijdend voorwerp, in de tweede onderwerp. Wat had dus herhaald moeten worden.
Intussen is het wel opmerkelijk dat de meelezers en correctoren dit over het hoofd hebben gezien. Hoe zou dat komen? Misschien doordat wat helemaal aan het begin staat, op de plaats waar vaak het onderwerp voorkomt. Daardoor zou je eerder de neiging kunnen hebben het in de tweede bijzin samen te trekken alsof het het onderwerp is.