Onze Taal. Jaargang 81

[p. 88]

Huize Avondrood heet nu Domus Magnus
Namen van bejaardenhuizen
Erwin Wijman

Zijn er nog bejaardenhuizen die Avondrood heten, of Voor Anker? Nauwelijks. Ze heten Westhaeghe, De Toutenburgh, Vitalis Wissehaege of Vitalis Casatonda. Of Domus Magnus. Het ouderentehuis anno 2012 gaat op chic.

Vitalis Casatonda in Helmond: appartementencomplex voor senioren.
Foto: Vitalis

Fusie? Nieuwe naam!

Bijna 60 procent van de ruim 2100 verpleeg- en verzorgingstehuizen in Nederland is onderdeel van een (groot) concern, oftewel een fusieorganisatie. En waar gefuseerd wordt, verschijnen nieuwe namen. Dat zijn meestal namen als Vivium, Amaris en Vitalis. ‘De betekenis van een nieuwe naam voor een fusieorganisatie moet je niet onderschatten’, verklaart Bram den Engelsen, senior partner van adviesbureau Twynstra Gudde en strategisch merkenspecialist, die de zorgsector adviseert over naamgeving en merkstrategie. ‘Een nieuwe naam is noodzakelijk om de fusie neutraal te laten verlopen. Als bedrijf X blijft en bedrijf Y opgaat in X, dan blijven de medewerkers van Y toch het idee houden dat ze zijn overgenomen door X in plaats van dat ze zijn samengegaan.’

Een tweede reden voor een nieuwe naam is het afschudden van een oubollig imago. ‘Wij zijn een moderne organisatie en daarbij past een moderne naam, zo redeneren de bestuurders, daarbij aangespoord door communicatiebureaus’, aldus Den Engelsen.

Maar vaak moet je juist afzien van een nieuwe naam, vindt hij. Neem het Rosa Spier Huis, het verpleeg- en verzorgingstehuis voor kunstenaars en wetenschappers, geopend in 1969. ‘Die naam is van alle tijden. Over vijftig jaar wonen gepensioneerde schilders en schrijvers er nóg graag. Zij geven elkaar standing en status. Het is een tijdloze naam.’

Het bejaardenhuis van Marken heette ooit Voor Anker. Het verdween van het voormalige eiland in de Zuiderzee. Eigenaar Woonzorg Nederland ontwikkelt op het voormalige terrein van het ouderentehuis 33 sociale huurappartementen voor 55-plussers, en dijkwoningen en appartementen voor de koopsector. Dat appartementencomplex heet Voor Anker. Om nostalgische redenen, dat spreekt.

Van hetzelfde laken een pak in Broek in Waterland, waar hetzelfde Woonzorg Nederland een blok met 26 huurappartementen bouwt voor, let wel, 45-plussers, onder de naam Broekerhaven. Dat is de naam van het voormalige bejaardentehuis op die plek. De zittende ouden van dagen zijn al enkele jaren geleden overgebracht naar verzorgingstehuis Swaensborgh in Monnickendam, net als Marken en Broek in Waterland onderdeel van de gemeente Waterland.

De namen Voor Anker en Broekerhaven waren typische bejaardenhuisnamen en hebben zich nu ontwikkeld tot typische namen van appartementencomplexen. Vitale 45-plussers begrijpen de geestige ironie achter de namen. En de nostalgie. De namen zijn lokaal geworteld en krijgen dankzij de nieuwe inhoud een nieuwe betekenis.

■ Avondrood

Geen nieuw verzorgingstehuis noemt zich nog Voor Anker of iets met haven. Dat zijn namen in de categorie Avondrood of Herfstzon.

[p. 89]

De naam Swaensborgh past wél weer heel goed tussen de anno 2012 gangbare namen voor verzorgingshuizen: namen als Westhaeghe, Dijckstate en De Toutenburgh. De bejaardenzorg gaat namelijk en masse op chic.

Nu de welvarende babyboomers oud en nooddruftig worden, ontstaan er geheel nieuwe intramurale vormen van woonzorg, bijvoorbeeld wat Domus Magnus, aanbieder van particuliere woonzorgvoorzieningen, nadrukkelijk presenteert als alternatief voor het reguliere verzorgings- of verpleeghuis. Domus Magnus - Latijn voor ‘groot huis’ - zegt persoonlijke zorg en dienstverlening te bieden aan ouderen in ‘een kleinschalige en exclusieve woonomgeving’.

De ouderwets klinkende namen van de indrukwekkende landhuizen die door het bedrijf worden omgebouwd tot verzorgingshuizen, worden zorgvuldig gekoesterd. Wat begon met Landgoed Klein Engelenburg in Brummen is inmiddels uitgegroeid tot een landelijke groep met vijf verpleegresidenties met namen als De Uylenburgh en Huis ter Weegen.

■ Herfst

Die chique, archaïserend deftige namen weerspiegelen, net als de overkoepelende naam Domus Magnus, direct de koopkracht van de welstandige doelgroep. De ouderen zelf heten ook niet langer ‘patiënten’, maar ‘cliënten’ of ‘zorgafnemers’. En deze doelgroep zit nu eenmaal niet te wachten op een naam als Huize Avondrood, Voor Anker of andere namen die direct verwijzen naar de herfst van het bestaan. Sterker, die heeft daar een afkeer van. Dat zie je ook aan de steeds frequentere protesten uit de doelgroep van de Stichting Gecoördineerd Ouderenwerk Monnickendam (SGOM) tegen de naam van het kwartaalblad dat de stichting uitgeeft: Het herfstblad. ‘Alsof ik op mijn 60ste achter de geraniums zit’, had een lezer geklaagd.

Het blad, dat inwoners vanaf hun zestigste automatisch in de bus krijgen, kreeg daarom een nieuwe naam: Monnickendam-Plus. Maar ook over die naam kwamen alweer klachten binnen, vertelt een SGOM-bestuurslid. ‘Mensen vallen over dat Plus. En geef ze eens ongelijk. Mijn buurman liep laatst met een ladder op zijn schouder naar de jachthaven om zijn boot te gaan schilderen. Hij is 81, en hij zeilt ook nog steeds.’

Die man is dan wel ‘plus’, als in 80-plus, maar wil nog lang niet voor anker.

‘ZORGsaam’ werd ‘CuraMare’, maar ‘Ebbe en Vloed’ bleef

Veel grote zorgconcerns handhaven na een fusie de locatienamen van hun verpleeg- en verzorgingstehuizen. In Wageningen en Renkum gingen de stichtingen Oranje Nassau's Oord en Rumah Kita (verpleeghuis voor Indische en Molukse ouderen) in 2009 op in Zinzia, maar de huizen bleven heten zoals ze heetten. Zorggroep De Leiboom heet sinds 1 april 2011 Carinova Woonzorg, maar, zo verzekert de directie, de namen van de diverse ‘huizen’ in de gemeenten Deventer, Olst-Wijhe, Raalte en de plaats Holten ‘blijven natuurlijk wel bestaan’.

Maar dat gebeurt niet overal. In Amsterdam verdwenen vertrouwde namen als De IJlanden en Verenigde Amstelhuizen toen ze samengingen in het zorgconglomeraat Cordaan. Alsof het beroemde Rosa Spier Huis in Laren verder moet onder de naam Vivium of Amaris, allebei nieuw gevormde woonzorginstellingen in het Gooi. Juist ouderen zullen zich snel ontheemd voelen door zo'n nieuwe, niet vertrouwde naam. En dat geldt ook voor familieleden, vrienden en bekenden. Je brengt je oude behoeftige moeder toch liever naar Koetshuys Erica in Hilversum dan naar zorgcentrum Tradinova?

Zeker als fusies elkaar snel opvolgen is het behoud van vertrouwde namen verstandig. In Zeeland fuseerden in 2004 een handvol verzorgingshuizen (Ebbe en Vloed, De Goede Ree, Geldershof, De Vliedberg en De Samaritaan) samen met het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis tot ZORGsaam. De letterlijke huismerken bleven gehandhaafd. Dat was ook weer zo toen slechts vijf jaar later, in 2009, de naam ZORGsaam alweer werd afgedankt omdat de hele club opging in CuraMare. Anders hadden patiënten, cliënten en bewoners moeten wennen aan wéér een nieuwe naam.

Tot slot is er ook een tussenvorm, waarin de nieuwe concernnaam aan de naam van het verzorgingshuis wordt toegevoegd. Verzorgingshuis De Wilgenhof in Eindhoven heet nu Vitalis Wilgenhof. Zo heb je ook een Vitalis Wissehaege en Vitalis Casatonda. De Baenje in Sittard werd Orbis De Baenje, en zo is er ook Orbis Sint Maarten in Born.