Onze Taal. Jaargang 81

[p. 9]

Taaladviesdienst
Vraag en antwoord

Notie/notitie van iets nemen

? Mijn collega en ik komen er niet uit: is het ‘We hebben notitie genomen van de beleidsvoorstellen’ of ‘We hebben notie genomen van de beleidsvoorstellen’?

! Juist is ‘We hebben notitie genomen van de beleidsvoorstellen.’ Daarnaast kan nota worden gebruikt: ‘We hebben nota genomen van de nieuwe beleidsvoorstellen.’ De variant met notitie is het oudst van de twee, maar in de praktijk komt de versie met nota vaker voor.

Notitie en nota worden beide gebruikt in de betekenis ‘aantekening’; vanuit die betekenis is de uitdrukking ontstaan. Daarnaast betekenen beide woorden ‘rapport, verslag’: ‘We hebben er een notitie/nota over geschreven.’ Helemaal hetzelfde zijn ze niet: een nota is doorgaans officiëler en lijviger dan een notitie. Ook kan nota nog ‘rekening’ betekenen.

Het woord notie betekent ‘begrip, besef, idee’; het wordt vaak gebruikt in de uitdrukking notie hebben (van iets): ‘Els heeft er geen notie van wat ik allemaal moet doen.’ Het is niet ondenkbaar dat het bestaan van deze uitdrukking voor verwarring zorgt als iemand notitie/nota nemen wil gebruiken.

Ga ook jij / gaat ook jij

? ‘Als het bestuur zijn zin doorzet, dan ga ook jij dat merken.’ Is dat een goede zin, of moet het zijn: ‘(...) dan gaat ook jij dat merken’?

! Het meest voor de hand ligt ‘(...) dan ga ook jij dat merken’, maar helemaal onomstreden is dat niet. Als er tussen de persoonsvorm ga(at) en het onderwerp jij geen ander woord staat, is het voor iedereen duidelijk dat de t van de persoonsvorm vervalt: ‘(...) dan ga jij dat merken’, ‘Heb jij daar last van?’ Er is geen regel die zegt dat dit anders wordt als er een woord tussen komt, maar toch gaan veel mensen in zo'n geval twijfelen. De oorzaak daarvan is dat er tussen de persoonsvorm zonder t en het voornaamwoord jij van oorsprong nooit iets anders stond.

Waar komt die bijzondere regel eigenlijk vandaan - de uitzonderingsregel die zegt dat ‘Jij hebt een auto’ mét een t is, maar ‘Heb jij een auto?’ zonder t? Die uitzondering is al enkele eeuwen geleden ontstaan, al lopen de verklaringen voor het ontstaan ervan enigszins uiteen. Het heeft er in elk geval mee te maken dat men destijds vormen gebruikte als segdi (‘zeg je’) en hebdi (‘heb je’). De d was een soort overgangsklank tussen de werkwoordsvorm - die normaal gesproken ook toen met een t werd geschreven - en de uitgang -i, die zelf weer een sterk verzwakte versie van het persoonlijk voornaamwoord gi/ghi/gij was. Vermoedelijk ging men de lettergreep di als persoonlijk voornaamwoord opvatten, waardoor woorddelen als seg en heb gezien werden als de persoonsvorm. Dit bleef zo toen jij de gangbare vorm van het persoonlijk voornaamwoord van de tweede persoon enkelvoud werd.

Het weglaten van de t is van oorsprong dus sterk verbonden met de combinatie persoonsvorm-onderwerp, zonder iets ertussen. Dat verklaart waarom het ongemakkelijk klinkt als er wel iets tussen komt: ‘(...) dan ga ook jij dat merken’, of om een nog moeizamer voorbeeld te nemen: ‘En dat zeg uitgerekend jij?’ Vaak is het beter om de zin anders te formuleren, bijvoorbeeld ‘(...) ga jij dat ook merken’ of ‘En dat zegt uitgerekend iemand als jij?’

Bijelkaar / bij elkaar, aanelkaar / aan elkaar

? Schrijf je combinaties van een voorzetsel en elkaar los of aan elkaar?

! Een combinatie van een voorzetsel en elkaar wordt vrijwel nooit aaneengeschreven:

-	Ze zijn al heel lang bij elkaar.
-	Hoe heb je dat voor elkaar gekregen?
-	Ze dook in elkaar.
-	Ik krijg het niet uit elkaar.

De enige uitzondering is achter + elkaar, dat als één woord kan worden geschreven in de betekenis ‘aan één stuk door’ of ‘onmiddellijk’: ‘Zij reed achterelkaar van Parijs naar Utrecht.’

Een combinatie van een voorzetsel en elkaar betekent vaak hetzelfde als de combinatie van dat voorzetsel en het woord een. Opvallend genoeg vormen de gevallen met een wél één woord: bijeen, ineen, uiteen, achtereen, aaneen, enz. Enkele van die woorden komen vrijwel alleen voor als deel van een werkwoord, bijvoorbeeld ineenduiken, uiteentrekken, aaneenschrijven.

Hoofd/hoofd Administratie/administratie

? Moet je hoofdletters gebruiken in de functieaanduiding Hoofd Administratie?

! Het woord hoofd is hier in elk geval niet met een hoofdletter. Functieaanduidingen worden namelijk altijd in kleine letters geschreven: tandarts, groenteboer, marketingmanager, met uitzondering van een aantal (vaak Engelse) afkortingen: CEO (‘chief executive officer’), CvdK (‘commissaris van de koningin’).

Over Administratie is enige discussie mogelijk. Namen van afdelingen en dergelijke krijgen gewoonlijk wél beginhoofdletters: de afdeling Personeelszaken, de divisie Externe Betrekkingen. Omdat Administratie vaak als afdelingsnaam wordt gebruikt, is hoofd Administratie het meest logisch. Maar administratie duidt soms een deel van een kantoor of bedrijf aan zonder dat er van een daadwerkelijke afdeling sprake is; in zo'n geval is hoofd administratie ook goed mogelijk.

Elk/elke van deze auto's

? Zeg je ‘Op elk van deze auto's krijgt u korting’ of ‘Op elke van deze auto's krijgt u korting’?

! ‘Op elk van deze auto's’ is de juiste variant. Dat lijkt misschien wat onlogisch, omdat elke wél met een e wordt geschreven als auto erachter staat: ‘Op elke auto krijgt u korting.’ Maar als elk zelfstandig wordt gebruikt - dat wil zeggen zonder dat er een zelfstandig naamwoord achter staat - krijgt het geen e. Dat geldt ook voor het synonieme woord ieder, en het maakt niet uit of er zaken of personen worden bedoeld: ‘Ieder/ Elk van de aanwezige cursisten kreeg een certificaat.’ Bij welk zijn er twee mogelijkheden: ‘Welk van deze printers is het zuinigst?’ en ‘Welke van deze printers is het zuinigst?’

Is het elk of elke van deze auto's?

Meer taaladvies?

Op onze website vindt u zo'n 1600 taalkwesties: www.onzetaal.nl/taaladvies.

De Taaladviesdienst is telefonisch bereikbaar op 0900 - 345 45 85 (zie ook colofon).