Rutger Kiezebrink
Spelen met taal
Spiegelvertalingen
Wat is er zo opmerkelijk aan het woord stresssituatie? Wat is het langste palindroom met afwisselend klinkers en medeklinkers? Om dat soort vragen draait het in deze rubriek.
In september kwamen in deze rubriek ‘spiegelvertalingen’ ter sprake: woorden die in de ene taal het ‘spiegelbeeld’ zijn van de vertaling ervan in een andere taal. Een mooi voorbeeld is het Nederlandse nier, dat in het Frans rein is. Het Engelse woord pod kan ook vertaald worden met zijn spiegelbeeld: dop (bijvoorbeeld van een peulvrucht). Soms komen spiegelvertalingen voor in verwante talen, zoals het Noorse ikke (‘niet’), dat als IJslandse tegenhanger ekki heeft.
Er zijn vrij veel Nederlandse en Engelse afkortingen die in het Frans, en ook wel in andere Romaanse talen, precies andersom worden genoteerd. Bob Deys noemde DNA - AND en MRI - IRM (bekend van de MRI-scan), Rein van Gisteren droeg EU - UE (‘Europese Unie’) en EP - PE (‘Europees Parlement’) aan, René Dings stuurde LPG - GPL in, en Jovan Bilbija voegde daar nog de radioterm FM - MF aan toe.
Maar Bilbija vond ook spiegelvertalingen waarbij het niet om een afkorting gaat: ons woord op is in enkele Slavische talen soms te vertalen met po, in is in het Japans soms ni, de Vietnamese vertaling van man is nam, en een opa kan in het Filipijns worden aangeduid met apo. Het Franse lidwoord le, ten slotte, is in het Spaans vaak el.
‘Anagramvertalingen’ (waarin in de vertaling dezelfde letters gebruikt worden, maar in een andere volgorde) zijn wat makkelijker te vinden. Bé Slatius stuurde er achttien in, waaronder accessoires - accessories, drie - drei, de Duits-Engelse paren fein - fine en Wein - wine, en het Engels-Franse blue - bleu. Tilly van Doorn noemde katoen, dat in het Hebreeuws wordt uitgesproken als ‘koetna’. En Feico Nater liet zien dat ook namen van landen soms als anagram vertaald kunnen worden, zoals Zwitserland - Switzerland en - erg mooi gevonden - het drietal Ierland - Ireland - Irlande.
Met dit onderwerp wordt de rubriek ‘Spelen met taal’ na drie jaar afgesloten. In 2012 zal er maandelijks een taalpuzzel in Onze Taal verschijnen, zodat er genoeg te ‘spelen’ blijft voor de liefhebbers. Verder is er @SpelenMetTaalOT op Twitter, waar anagrammen, isogrammen, palindromen, woordspelingen, korte gedichtjes en andere taalspeelsigheden de wereld in worden geslingerd. Ik wil iedereen die aan deze rubriek heeft bijgedragen met suggesties en inzendingen, van harte bedanken.
Auteursrechtelijk beschermd