Onze Taal. Jaargang 80

[p. 280]

Frank Jansen
Hom of kuit
Moeten we het IJslandse purisme volgen?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

De IJslanders (en de Faeröerders) zijn trots op hun eigen taal. Daarom hebben ze een taalraad ingesteld die er onder meer op let dat de woordenschat een zo zuiver mogelijke afspiegeling van het oorspronkelijke IJslands dan wel Faeröers blijft. Om dit te bereiken stelt de raad op gezette tijden een woordenlijst samen waarop de inheemse woorden voor uitheemse nieuwe zaken en begrippen prijken. De bevolking van IJsland schijnt de voorgestelde neologismen dankbaar over te nemen. Verdient dit taalbeleid navolging in Nederland, België en Suriname? En zou de Nederlandse Taalunie zich dus moeten inspannen om een dergelijke lijst samen te stellen en algemeen ingang te doen vinden?

Voorstander

De middeleeuwse Edda is dankzij het IJslandse purisme voor IJslanders betrekkelijk makkelijk te lezen.

Landen hebben een standaardtaal om hun burgers makkelijker met elkaar te laten communiceren. Alleen is een succesvolle standaardtaal niet alleen een communicatiemiddel, maar ook een symbool van de eenheid van dat land. In dat licht zijn leenwoorden ongewenst, want die accentueren juist de verschillen tussen bevolkingsgroepen - de verschillen tussen mensen die weten hoe je het desbetreffende woord uitspreekt in het land van herkomst (‘zjuuudorãnzje’) en mensen die dat niet weten (‘sudderans’). Tussen geletterden die weten met wat voor diakritische tekens het voltooid deelwoord van uploaden getooid dient te worden en minder geletterden die dat niet weten. En vooral het verschil tussen managers die telefonistes proberen te werven door hen ‘advisor inward mobility’ te noemen en de aspirant-telefonistes die deze verbale fopspeen niet doorzien.

Natuurlijk kost het wat inspanning om leenwoorden te vermijden: je moet aantrekkelijke nieuwe woorden verzinnen en deze ingang doen vinden, maar IJsland laat zien dat die moeite loont. Daar komt bij dat de IJslandse woordensmeden vooral werk maken van computertermen, met andere woorden: zaken waarvoor veel mensen bang zijn. De neologismen maken een beetje duidelijk waar het bij die termen om gaat, en dat is niet alleen leerzaam maar ook geruststellend.

Tegenstander

Leenwoorden zijn per definitie nuttig, anders zou men er toch niet over piekeren om ze uit een andere taal over te nemen? Bovendien zijn veel leenwoorden internationalismen: woorden die ook in andere standaardtalen overgenomen zijn. Een hoge dichtheid van internationalismen maakt een taal snel leerbaar: voor een Nederlander is het Engelse en Franse telephone makkelijker dan het Duitse Fernsprecher.

Leenwoorden zijn dus goed nieuws voor kenniswerkers en andere immigranten die onze economie willen versterken. Die IJslanders geven met hun neologismen precies het tegengestelde signaal: vreemdeling, blijf weg.

En dan is er nog iets: volgt uit het feit dat de IJslanders braaf de woorden overnemen die hun op een lijstje worden verstrekt, dat de Nederlanders dat ook zullen doen? Nee, natuurlijk. Daarvoor zijn de samenlevingen te verschillend. Nederlanders zullen nieuwe woordbedenksels pas overnemen als er een belasting op nodeloze leenwoorden zou komen. Het zou dus een puur symbolische maatregel worden. Zonde van de tijd, belachelijke donquichotterie.

Wat vindt u ervan? Moeten we het IJslandse purisme volgen?

Geef voor 24 oktober uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘We moeten het IJslandse purisme volgen’ of ‘We moeten het IJslandse purisme niet volgen’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

Moet de Troonrede nog duidelijker? De vraag van de vorige keer heeft de lezers van Onze Taal bepaald niet uit hun slaap gehouden. Er reageerden 67 lezers. 36 van hen (54%) vinden de Troonrede duidelijk genoeg. Volgens de overige 31 (46%) moet het allemaal nog helderder.

Uit de reacties op het forum blijkt trouwens dat men het informatiegehalte van de rede sowieso niet al te hoog inschat.