Onze Taal. Jaargang 80

[p. 230]

Reacties

Taal van de automobilist [1]: Mexico
Kees Lutkie - Den Haag

Marieke Kolkman behandelt in haar artikel ‘Fileflirten en snelwegschelden’ (Onze Taal juni) de ‘taal’ van de automobilist, dat wil zeggen de signalen en gebaren die automobilisten gebruiken om met elkaar te communiceren.

Toen ik in Mexico was, kreeg ik te maken met een signaal dat behulpzaam bedoeld is, maar mij juist in verwarring bracht. Vrachtwagenchauffeurs in dit land geven namelijk met hun linkerknipperlicht aan dat je hen veilig kunt passeren, met als gevolg dat ik, als Europese automobilist, niet durfde te passeren omdat ik dan dacht dat de vrachtauto zelf wilde gaan inhalen.

Taal van de automobilist [2]: Tenerife
C. Wiersma - Middelburg

In haar artikel ‘Fileflirten en snelwegschelden’ (Onze Taal juni) geeft Marieke Kolkman inzicht in de non-verbale communicatie op de snelweg. Het deed me denken aan een vorm van verkeerscommunicatie die ik meemaakte op Tenerife, zij het niet op de snelweg maar binnen de bebouwde kom.

Het gaat om driezijdige non-verbale communicatie tussen een voetganger die wil oversteken bij een oversteekplaats, en de automobilisten die die oversteekplaats van beide kanten naderen. De eerste automobilist geeft aan dat hij de voetganger laat oversteken door te stoppen en zijn linker clignoteur te laten knipperen. Voor het tegemoetkomende verkeer is dit het signaal hetzelfde te doen, en dat is dan voor de voetganger het definitieve teken dat hij veilig kan oversteken.

Vergelijken met Hitler
Tamara Westerik - Meppel

Barbara Snel gaat in haar artikel ‘Vergeleken met Hitler’ (Onze Taal juni) na hoe het woord vergelijken zoal gebruikt wordt. Het valt haar daarbij op hoe vaak er dingen met nazi-gerelateerde zaken vergeleken worden. In verband hiermee wil ik graag wijzen op een interessant verschijnsel op internet, dat zich voornamelijk op drukbezochte discussiefora voordoet, namelijk de Wet van Godwin: ‘Naarmate online discussies langer duren, nadert de waarschijnlijkheid van een vergelijking met de nazi's of Hitler één.’ Met andere woorden, er komt uiteindelijk altijd wel iemand met Hitler aanzetten, wat het onderwerp van discussie ook is.

Sinds Mike Godwin, een Amerikaanse jurist en schrijver, deze wet in 1990 bedacht, is het een wijdverbreid internet-adagium geworden. De wet wordt vaak aangehaald om mensen ervan te weerhouden te snel een vergelijking met de nazi's te maken. De achterliggende gedachte is dat devaluatie van de vergelijking op de loer ligt als men er te makkelijk naar grijpt. Over het algemeen wordt degene die zich als eerste schuldig maakt aan een dergelijke ‘reductio ad Hitlerum’ als verliezer van de discussie beschouwd, die daarna ook direct wordt gesloten.

De Amerikaanse jurist en schrijver Mike Godwin in 2008.
Foto: Wikimedia Commons / Jay Walsh

Taalfouten corrigeren?
Robert S. Kirsner - Professor Nederlands en Afrikaans, Los Angeles

De vraag die centraal staat in de juniaflevering van de rubriek ‘Hom of kuit’ is ‘Moet je in een gesprek taalfouten corrigeren?’ Die vraag werd belicht vanuit de optiek van degene die corrigeert; naar de mening van degene die gecorrigeerd wordt, werd niet gevraagd. Ikzelf, als eeuwige Nederlands-als-vreemde-taal-leerder, stel er prijs op dat de Nederlandstaligen met wie ik praat mijn taalfouten corrigeren. Anders boek ik geen vooruitgang. Het is al moeilijk genoeg om in Los Angeles mijn Nederlands enigszins op peil te houden. Via de computer kan ik het NOS Journaal zien, of een woordenboek raadplegen, maar dat is toch niet hetzelfde als de feedback die je krijgt uit mondelinge gesprekken.

Gesticuleren
Hans Nooij - Amsterdam

Gaston Dorren schrijft in het juninummer in zijn artikel ‘Denken met het lijf, luisteren met de ogen’ over het nut van gesticuleren. Wie wil ervaren hoezeer men in onderlinge communicatie leunt op allerlei gebaren die men gewend is te maken, zou eens Ctaste in Amsterdam kunnen bezoeken, een restaurant waar men in duisternis dineert. Het wordt bijna geheel gerund door personeel met een visuele handicap. De smaaksensatie in volkomen duisternis is al een bijzondere belevenis, maar de noodgedwongen gesticulatieloze tafelconversatie is een regelrechte ‘eyeopener’.

Koning van het cryptogram
J.A.S. Joustra - Hoofdredacteur Elsevier, Amsterdam

In het kadertje bij het leuke stuk van Jan Erik Grezel over het NK Scrypto (‘Speuren in de krochten van je woordenschat’, juli/augustusnummer), had mijns inziens de naam van Piet Burger niet mogen ontbreken. De in 2009 overleden Burger was vanaf 1962 vaste medewerker van Denksport en vanaf 1973 van Elsevier. Hij is wel de ‘koning van het cryptogram’ genoemd. In 1978 verscheen zijn 128 pagina's tellende ‘handleiding voor cryptogramoplossers’ Cryptogrammen leed... vermaak..., waarvan in 2009 een heruitgave verscheen, inclusief een interview met deze ‘gekke cryptogrammenboer’ (dixit Sonja Barend).

Harer Majesteits Zuiderkruis
Peter Kraft - Leeuwarden

Wilco Kramer wijst er in de juniaflevering van de rubriek ‘Taalergernissen’ op dat er geen lidwoord gebruikt moet worden bij scheepsnamen als Hr. Ms. Tromp, omdat Hr. Ms. staat voor ‘Harer Majesteits’. Het deed mij denken aan een

[p. 231]

anekdote die ik ooit hoorde over koningin Wilhelmina. Tijdens een iets informeler gedeelte van een vlootschouw sprak zij een matroos aan. ‘Op welk schip vaart u, jongeman?’ De matroos antwoordde eerbiedig: ‘Op Harer Majesteits Zuiderkruis, mevrouw’, waarop de koningin zich naar voren boog en zacht, maar toch hoorbaar voor anderen, zei: ‘Op Úwer Majesteits Zuiderkruis, zult u bedoelen, jongeman.’

Koningin Wilhelmina tijdens een inspectie, waarschijnlijk in 1943.
Foto: Flickr / Joost J. Bakker

Gevangenisjargon
René Poort - Utrecht

In het juli/augustusnummer schrijft Mariëtte Baarda over de taal die bewaarders en gevangenen spreken, of liever gezegd over het jargon dat ze bezigen. Voor wie vanaf de andere kant van de deur dat leven van nabij heeft meegemaakt (zoals ik, toen dienstweigeren nog bestond en strafbaar was), is het een vreemd artikel, omdat de gevangenen zelf niet aan het woord gelaten worden. Was dat wel zo geweest, dan zouden de eufemismen van de bewaarders (waar Baarda ook over schrijft) en de krankzinnigheid daarvan waarschijnlijk meer aandacht gekregen hebben. Ikzelf werd bijvoorbeeld altijd gek van het ‘tot straks’ dat bewaarders zeiden als zij aan het einde van de dag, om een uur of negen, de deur voor de nacht dichtdeden (en die was dan echt dicht, bellen haalde niets uit). Hoelang duurt ‘tot straks’? Een korte tijd, zegt Van Dale, maar het ‘straks’ van een bewaarder kon soms langer dan twaalf uur duren.

Maar niet alles was een bizar eufemisme. In de gevangenis ontdekte ik ook een van de mooiste taalfenomenen die ik ken, namelijk de betekenisverandering van het woord buiten. Zodra je binnen zit is buiten opeens een ander woord voor ‘vroeger’: ‘Buiten dronk ik 's morgens altijd koffie. Hier niet.’ Maar buiten is niet zomaar een synoniem voor vroeger. Het heeft een net even andere betekenis. Wat vroeger gebeurd is, komt niet meer terug, maar wat buiten gebeurde wel. ‘Buiten’ is een vroeger dat op een dag weer heden wordt. ‘Buiten’ is een vroeger met hoop.