Onze Taal. Jaargang 80

[p. 214]

Arjen van Veelen
Ingepakt
Botoxbroodjes en ironische sandwiches

De teksten op verpakkingsmaterialen moeten de consument informeren, maar bovenal moeten ze ons verleiden. Hoe gaat dat in zijn werk?

Blue Band-witbrood: niet langer ‘volkoren’, maar ‘vezelrijk’.
Foto: Onze Taal

De voedselactivisten van foodwatch (zonder hoofdletter) strijden tegen leugens. In juni dit jaar kende de organisatie het Gouden Windei toe aan Unilever, een bokaal voor de producent ‘die ons op de schandaligste manier voorliegt’.

Wat had Unilever gejokkebrokt? Het had een brood verkocht onder de naam ‘Blue Band Goede Start! Witbrood’, en op de verpakking dit rijmpje geschreven: ‘Het lekkerste wit / waar volkoren in zit’. Maar, brieste foodwatch, er zít helemaal geen volkoren in!

Dat klopte. Eerder al was Unilever hierom op de vingers getikt door de Reclame Code Commissie. Volgens de site van het TROS-programma Radar zou Unilever destijds hebben erkend dat er geen volkoren in dit brood zat, althans niet ‘in de letterlijke zin van het woord’. Maar de consument zou ‘in die context’ moeten begrijpen dat witbrood niet even gezond is als ‘echt’ volkorenbrood.

■ Beetje eng

Het leek een beetje op de twitteraar die beweerde dat zijn dreigtweet ironisch moest worden opgevat. En dat dit uit de context moest blijken. Of op Gerard Reve, die zijn godslasterlijke of racistische teksten verdedigde met een beroep op literaire speelruimte.

Foodwatch ronkte bij de prijsuitreiking: ‘Unilever verkoopt grootste leugen.’ Toch had Unilever wel een punt. Wat foodwatch in het persbericht niet zei, was dat Unilever het brood verkocht met een behoorlijk grote voetnoot op de verpakking: ‘Net zo lekker als wit en evenals volkorenbrood een bron van belangrijke voedingsstoffen.’ En daaronder: ‘Zie uitgebreide voedingswaardetabel onderkant zak.’ Er zat dus wel volkoren in dit brood, maar dan zoals er ergens muziek in kan zitten. Of een kikker in je keel.

Dat ‘volkoren’ niet letterlijk bedoeld was, stond dus op de verpakking, maar die foodwatchers hebben dezelfde bezieling als taalpuristen. Dat maakt ze sympathiek, en soms een beetje eng. Eerder protesteerde de organisatie tegen de bruine sandwich met ei van Johma. Dat broodje heette ‘vers bereid’ te zijn, maar telde ook negentien verschillende additieven, waardoor het broodje er na dertien dagen buiten de verpakking nog steeds uitzag als nieuw. Goed nieuws: schimmelresistentie dankzij de techniek. Maar foodwatch doopte de versnapering om tot ‘botoxbroodje’, want ‘het staat letterlijk stijf van de kunstmatigheid’.

■ Teruggekrabbeld

Van een lezer van Reve mag je verwachten dat hij de ironie snapt. Mag je van verpakkingstekstenlezers ook een beetje gezond verstand vragen? Snapt een consument dan niet dat een voorverpakte sandwich minder gezond is dan een bammetje dat je thuis bereidt? Is ‘vers’ een leugen als het uit een verpakking komt?

En wat moet een lezer, trouwens, met deze beledigende teksten op de Albert Heijn-sandwich van de maand, die nog veel erger zijn: ‘'s Ochtends als je opstaat weet je het al. Dit wordt een slaapverwekkend saaie dag met maar één lichtpuntje. Het moment dat jij je tanden zet in de sandwich van de maand.’ Ironie? Geintje?

Unilever veranderde de slogan van het gewraakte witbrood in elk geval in een nieuw rijm: ‘Vezelrijk Wit: Hét lekkere wit dat vol vezels zit.’

Ook op die slogan valt een hoop af te dingen, als je het letterlijk neemt. Want wanneer is iets ‘lekker’? Hoe bewijs je dat? En hoe vol is ‘vol’? Hoe rijk ‘rijk’? Wanneer ben je ‘hét’ lekkere wit, en niet zomaar een doorsnee lekker wit onder talloze andere lekkere witten waar ook best veel vezels in zitten? En: waarom veranderde Unilever de superlatief ‘het lekkerste wit’, in ‘het lekkere wit’? Teruggekrabbeld? Bang voor de taalpolitie?