■ Vervormd
Hoe is die o in de tweede lettergreep terechtgekomen? Volgens Gildemacher is dat ‘mogelijk’ terug te voeren op ‘het (onjuiste) verhaal dat de god Stavo de naamgever van de stad zou zijn’.
Een andere verklaring is ook denkbaar. Stavoren heeft, taalkundig gezien, een ‘broertje’ in de Duitse deelstaat Nedersaksen. Dertig kilometer over de grens, ongeveer ter hoogte van Emmen, ligt namelijk de gemeente Stavern, die voorheen was verdeeld in Groß-Stavern en Klein-Stavern. In de tiende eeuw heette de voorloper van deze plaatsjes Stauorun, met een o erin (de u staat voor een v). In dit geval is de spelling met een o niet zo vreemd, want in het Oudsaksisch, de taal die in die regio gesproken werd, heette een paal een ‘stavor’. Kan het zijn dat het Friese Stavoren leentjebuur heeft gespeeld bij de Saksen? Ook deze verklaring is weinig aannemelijk. Stavoren was immers een zeevarende handelsstad, en zal dus weinig of geen betrekkingen hebben onderhouden met de Saksische naamgenoot.
Er is ook een derde verklaring: Stavoren zou een volksetymologische vervorming kunnen zijn. Een internetsite voor watersportliefhebbers meldt: ‘Men neemt onder andere aan dat de naam Stavoren afgeleid is van Sta Vooren omdat Stavoren op een punt in de Zuiderzee ligt.’ En die gedachte zou best van heel oude datum kunnen zijn.
Het beroemde vrouwtje van Stavoren.
Foto: Peter Wassenaar
Stavoren zou trouwens lang niet de enige naam zijn die vervormd is doordat de oorspronkelijke betekenis (in dit geval ‘bij de palen’) niet langer werd begrepen. Neem nu het Zuid-Hollandse plaatsje Mariëndijk, dat ooit Merriëndijk heette, genoemd naar de merries die daar graasden. Maar toen het meervoud merriën in onbruik raakte, en dus niet meer als zodanig herkend werd, werd het verband gelegd met moeder Maria. En zo dook in de achttiende eeuw de huidige naam op.
Auteursrechtelijk beschermd