Onze Taal. Jaargang 80

[p. 175]

Frank Jansen
Hom of kuit
Moet je in een gesprek taalfouten corrigeren?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Taalfouten maken is menselijk. Iedereen zondigt weleens tegen de regels van de Nederlandse standaardtaal, en dat is op zichzelf ook niet zo erg. Maar als iemand zich met zo'n foutje belachelijk dreigt te maken, dan is het toch verstandig dat te corrigeren?

Voorstander

Ja, natuurlijk moeten we dat in zo'n geval doen. Iedereen doet wel alsof een taalfoutje hier en daar niet uitmaakt, maar op dit punt tiert schijnheiligheid. We doen net alsof we niet horen dat iemand ‘normalíter’ zegt, of ‘hij heb’, maar we merken het wel. En het is helemaal verkneukelen en gniffelen geblazen als iemand het over ‘twee vademeci’ heeft. Dat is toch flauw? Het is toch eerlijker en productiever om elkaar zo veel mogelijk voor dergelijke uitglijders te behoeden? Correctieve feedback is een krachtig instrument om iemands taalvaardigheid te verbeteren. Dat is onlangs nog gebleken uit onderzoek naar effectieve methoden om Nederlands als tweede taal te leren.

Veel bezwaren tegen correctie zijn eigenlijk gericht tegen de wijze waaróp dat soms in gesprekken en discussies gebeurt: als vorm van persoonlijke aanval, om de ander als belachelijk en incompetent voor te stellen. Maar het kan ook anders:

- wacht op een gelegenheid om de foutenmaker apart te nemen;
- vraag eerst of hij prijs stelt op correctie;
- als dat zo is, corrigeer dan kort en zakelijk;
- kom pas in tweede instantie met een uitleg van de regel, als je vermoedt dat het aan regelkennis schort.

Iemand iets zinnigs bijbrengen zonder dat hij zich daar ongemakkelijk bij voelt - daar kan toch niemand bezwaar tegen hebben?

Tegenstander

Iedereen gebruikt de taal op zijn eigen manier. Gelukkig maar, daar hebben we recht op. Wie iemand anders corrigeert, hoe goed zijn bedoeling ook is, maakt inbreuk op dat recht. Daardoor heeft elke correctie iets intimiderends en vernederends. Dat blijkt wel als je om je heen vraagt of mensen zich kunnen herinneren dat ze gecorrigeerd werden. Dan wil er nog weleens een traumatisch verhaal van langgeleden komen. Belangrijker is dat mensen met goede ideeën zó bang worden voor pijnlijke reprimandes dat ze er in gesprekken voortaan het zwijgen toe doen. En dat kunnen we ons niet veroorloven.

Bovendien zijn de resultaten van het onderzoek naar correctie bij moedertaalgebruikers niet zo eenduidig. Volgens de ene onderzoeker helpt het, volgens de andere niet. In het laatste geval kunnen er verschillende oorzaken in het spel zijn. Sommige foutenmakers zijn gewoon eigenwijs, andere niet geïnteresseerd in de mening van anderen. In weer andere gevallen is de correctie wel simpel (verander heb in heeft), maar is de regel op grond waarvan dat moet moeilijker te doorgronden. Het gevolg kan zijn dat de gecorrigeerden van de weeromstuit andere fouten gaan maken (ik heeft).

Corrigeren bewijst de verbeteraar ook geen dienst. Iemand die bij elke fout die hij constateert, gaat dubben of - en zo ja, wanneer en hoe - hij die fout onder de aandacht van de brokkenmaker gaat brengen, had die energie beter aan de inhoud van de bijdrage kunnen besteden.

Wat vindt u ervan? Moet je in een gesprek taalfouten corrigeren?

Geef voor 4 juli uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘in een gesprek taalfouten corrigeren’ of ‘in een gesprek taalfouten niet corrigeren’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

In elke taal zijn er van die woordparen met een subtiel onderscheid, waarvan een van de twee vormen steeds meer voor beide betekenissen gebruikt wordt. Het paar betreffende (voorzetsel) en desbetreffende (bijvoeglijk naamwoord) is er zo eentje. Steeds meer schrijvers laten het stukje des weg in de desbetreffende stukken, onder wie de opstellers van het vwo-eindexamen Nederlands van dit jaar. Dat kwam hun op kritiek van scholieren te staan.

U bent het duidelijk met deze scholieren eens, zo bleek uit uw reacties op de ‘Hom of kuit’-aflevering van vorige maand: een ruime meerderheid van 72 inzenders (67%) wil niet toegeven aan gemakzucht en vindt dat het onderscheid gehandhaafd moet worden. 35 inzenders (33%) vindt het verschil achterhaald en wil ervan af.