Onze Taal. Jaargang 80

[p. 137]

Rutger Kiezebrink
Spelen met taal
Kaasschaafzinnen

Wat is er zo opmerkelijk aan het woord stresssituatie? Wat is het langste palindroom met afwisselend klinkers en medeklinkers? Om dat soort vragen draait het in deze rubriek.

Kaasschaafzinnen zijn zinnen zoals ‘Hans herkende machteloos afluisterende Edammers’: je kunt bij elk woord de beginletter ‘wegschaven’ en houdt dan nog steeds een goede zin over. In het februari/maartnummer vroeg ik u of u daar mooie voorbeelden van kon bedenken. Hieronder een greep uit de inzendingen (de volledige verzameling staat op www.onzetaal.nl/spelen/kaasschaaf.php).

- Een taal zonder waarde klinkt asociaal banaal; men steelt letterbakken. (Gonneke Bonting)
- Baardige vuurwerkmakers blijken astraal. (R. den Hertog)
- Man braakt gal over Ivan heen, zware shit! (Adrie Damstra-Kelfkens)
- Twinkelende warme mieren slikken niemands klevende staarten. (Jan Boersma)

Wat betekenis en begrijpelijkheid betreft levert vooral die laatste zin een goede restzin op: ‘Winkelende arme Ieren likken iemands levende taarten.’

Enkele lezers gingen een stapje verder en bedachten ‘meerlagige’ kaasschaafzinnen. Zoals ‘Maria zweert: geen spint!’ van Adrie Damstra; hantering van de kaasschaaf leidt eerst tot ‘Aria weert een pint’ en vervolgens tot ‘Ria eert en int.’ Of de inzending van een Utrechts studentenkwartet: ‘Hannah fluistert zacht: ineens smáákt de rijst. Je kookt 's morgens’, waarbij afschaving van de begin- én slotletters oplevert: ‘Anna, luister! Ach neen, maak ijs! Ook morgen!’ (Hierbij is 's morgens als één woord opgevat, en de en je verdwijnen zo helemaal.)

Alle inzenders: hartelijk dank!

Oproep: bommeldingen

Bommelding, valkuil, plaatstaal - het zijn bekende voorbeelden van woorden die je op twee manieren kunt lezen: als bom-melding, val-kuil, plaatstaal (de ‘echte’ betekenis) en als bommel-ding, valk-uil, plaats-taal. Er is geen vaste aanduiding voor zulke woorden, maar ‘bommeldingen’ - als verwijzing naar het bekendste voorbeeld - zou een goede benaming zijn.

De bekendste bommeldingen, onder meer die uit Battus' Opperlans!, zijn te vinden op www.onzetaal.nl/spelen/bommelding.php. Ik zou graag horen of Onze Taal-lezers daar nog leuke voorbeelden aan kunnen toevoegen. Soms bieden leenwoorden opeens mogelijkheden, zoals bij noodles en wetsuitlegging.

Reacties zijn welkom via de genoemde webpagina, maar ook per e-mail naar spelen@onzetaal of schriftelijk naar Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag.