Onze Taal. Jaargang 80

[p. 125]

Taaladviesdienst
Vraag en antwoord

Namen van wetten afkorten

? Op mijn werk is discussie ontstaan over het afkorten van namen van wetten. De een kiest voor WMO (Wet maatschappelijk ondernemen), de ander voor Wmo. Wat is juist?

! Volgens het Witte Boekje worden zulke afkortingen in hoofdletters geschreven: WMO, WRO, AOW, etc. Het afkorten van een naam met een hoofdletter per afgekort woord is nu eenmaal duidelijker - en sowieso gebruikelijker - dan afkorten met maar één hoofdletter.

Ook in de officiële spellingregels (Groene Boekje) staat: ‘De afgekorte namen van wetten, besluiten of overheidsplannen schrijven we met hoofdletters.’ Maar daar staat een nuancering bij: ‘Als een andere schrijfwijze ingeburgerd is, bijvoorbeeld onder ambtenaren, dan geldt het donorprincipe.’ Dat principe houdt in: ‘het respecteren van de schrijfwijze die in de taal van herkomst gebruikt wordt of die de oprichter, de ontwerper of de eigenaar van een instelling of merk heeft gekozen’.

En daar zit hem nu net de onduidelijkheid. Onder ambtenaren en juristen is het steeds gebruikelijker om bij álle wetsafkortingen alleen een beginhoofdletter te gebruiken: Wmo, Wro, Wm, etc.; dit voorkomt een overdaad aan hoofdletters. Welbeschouwd staan de officiële spellingregels dus twee varianten toe. Vooralsnog kiest de grote Van Dale (2005) voor de variant met meerdere hoofdletters, net als het Witte Boekje dus. In de woordenlijst van het Groene Boekje staan geen afgekorte wetsnamen.

Lange afkortingen die als ‘gewoon’ woord worden uitgesproken, krijgen overigens - zowel in de officiële als in de witte spelling - maar één hoofdletter: Wajong, Wet Pemba, Walvis.

Percentages weergeven

? Wat is de beste manier om in een tekst percentages weer te geven?

! Percentages kunnen op drie manieren worden weergegeven: vijftien procent, 15 procent of 15%. Er komt geen spatie voor het procentteken.

Het gebruik van de notatie met het procentteken is vooral wenselijk als er in de tekst meerdere percentages staan en het handig is die met elkaar te kunnen vergelijken: ‘Van de ondervraagden stemde 60% voor en 40% tegen.’ In de meeste andere contexten is het gewoner het woord procent te gebruiken. Daarbij worden ‘korte’ getallen (de getallen tot twintig en de tientallen) bij voorkeur voluit geschreven en de overige bij voorkeur in cijfers (23 procent).

Als er met tienden (of zelfs honderdsten) van procenten wordt gewerkt, ligt alleen de notatie met cijfers voor de hand: 16,5%.

Aanhef in e-mail aan onbekende

? Ik stuur weleens een mail naar een algemeen mailadres, waarvan ik niet weet wie de ontvanger is. Wat voor aanhef moet ik dan gebruiken?

! Daar zijn verschillende mogelijkheden voor, zoals:

-	Geachte heer/mevrouw,
-	Geachte heer, mevrouw,
-	Geachte mevrouw, geachte heer,
-	Geachte dames en heren,
-	Geachte lezer,
-	Beste lezer,

Als bekend is naar welk ‘orgaan’ de mail gestuurd wordt, bijvoorbeeld een commissie of een college, is ook Geachte commissie of Geacht college een mogelijkheid.

De aanhef L.S. (lectori salutem: ‘groet aan de lezer’) wordt als verouderd beschouwd en past niet goed bij een modern medium als e-mail. Dat geldt ook voor Mijne heren - een aanhef die sowieso beter vermeden kan worden, omdat hij vrouwen uitsluit.

Voor brieven gelden overigens vergelijkbare conventies.

Frikandel/frikadel

? Hoe zit het ook alweer met frikandel en frikadel?

! De bekende gefrituurde worstvormige snack wordt aangeduid met frikandel. Het woord frikadel wordt voornamelijk in België gebruikt, maar dan als synoniem van gehaktbal(letje). Voor de langwerpige snack gebruiken Vlamingen vaak het woord curryworst.

Frikadel (of frikkadel) is de oorspronkelijke vorm van het woord; de oudste betekenis is ‘gehaktbal’. Hooft en Bredero schreven in de zeventiende eeuw al over ‘friccadel’ en ‘frickedel’. Halverwege de twintigste eeuw bedacht een snackfabrikant een nieuw product: een worstvormige gehaktstaaf, die hij de naam frikandel gaf. Zowel de snack als de aanduiding werd al snel populair, vooral in Nederland.

‘Is het nou eigenlijk frikadel of frikandel?’, vragen de mannen in een reclamespot van de LOI (Leidse Onderwijsinstellingen).

Toch heeft frikandel lange tijd ontbroken in woordenboeken en spellinglijsten. Doordat frikadel wél was opgenomen, ontstond het misverstand dat de spelling met een n onjuist zou zijn. De Grote Koenen uit 1986 is het eerste woordenboek dat frikandel vermeldt. Inmiddels zijn alle naslagwerken ervan overtuigd dat frikadel en frikandel allebei bestaan.

Triëren

? Wat bedoelt een dokter die zegt dat zijn patiënten ‘getrieerd’ worden?

! Dat houdt in dat de volgorde waarin de patiënten behandeld worden, wordt bepaald op grond van de ernst van hun klachten. Dit systeem wordt veelal aangeduid met het zelfstandig naamwoord triage. Die term wordt ook gebruikt bij grote rampen of in oorlogen, voor de verdeling van slachtoffers in categorieën naar gelang van de ernst van de verwondingen.

Triage is een Frans woord dat letterlijk ‘sortering’ of ‘schifting’ betekent. Het komt van het werkwoord trier (‘sorteren, schiften’). Het ligt dan ook voor de hand om in het Nederlands triëren te gebruiken. Nu staat dat wel in woordenboeken, maar met andere betekenissen: ‘(mbt. poststukken) sorteren’ en ‘(mbt. graan) schiften’, aldus Van Dale. Toch sluit de medische betekenis daarbij aan: ook in dat geval gaat het om een soort sortering of schifting. Het valt te verwachten dat triëren ook in die betekenis in de woordenboeken zal komen.

Meer taaladvies?

De Taaladviesdienst is telefonisch bereikbaar op 0900 - 345 45 85 (zie ook colofon). Op onze website vindt u zo'n 1500 taalkwesties: www.onzetaal.nl/advies.