Onze Taal. Jaargang 80

[p. 28]

Guus Middag
Zong
Sterrenstof

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Ik hoor ze altijd graag, de jongens van rapformatie De Jeugd van Tegenwoordig. Gekke stemmetjes in verschillende tonen en toontjes, met gekke klankvervormingen en rare knauwerige en knarserige uithalen. Het is het hogere ouwehoeren. Nu eens sloom, dan weer opgewonden. Soms bloedserieus, soms irritant, soms ironisch. En altijd in een mooi mengsel van straattaal, neo-Nederlands en instantpoëzie.

‘Ikki, flikki, ikki, kikki’, zo begint Willie Wartaal, een van de drie, hun lied ‘Sterrenstof’. Geen idee wat hij ermee wil zeggen. Misschien zijn het alleen maar inzingklanken, bedoeld om de stem los te maken. ‘Ikki, flikki, ikki, kikki.’ En dan, al even soepel, maar nu met iets meer betekenis: ‘Nou kijk, je gappie / leeft zoet als een sappie, / ook al was mamma / altijd wappie.’ Dat loopt ook lekker. ‘Gappie’ is de vriendelijke vorm van gabber: ‘vriend, maatje’. ‘Sappie’ lijkt mij hier een variant van sapje: ‘onschuldig zoet non-alcoholisch vruchtendrankje’. En ‘wappie’ is straattaal voor ‘dronken’.

■ Rolmodel

Willie Wartaal vertelt hier voor het eerst in het openbaar over zijn moeilijke jeugd. Mammie was er niet of mammie was wappie, waardoor kleine Willie (‘Wiwwelien’) er alleen voor stond. Hij bracht zichzelf naar school, en hij deed nog veel meer in zijn eentje, zo vertelt hij in een lange reeks rijmen op -elf. ‘Wiwwelien was elf, deed alles zelf.’ Maar ondanks het slechte begin heeft hij toch succes geboekt. Hij komt op tv, de meisjes komen op hem af, hij is beroemd, hij deelt handtekeningen uit. En hij is met zijn niet al te dunne gestalte zelfs een rolmodel geworden: ‘Kijk ze kijken, dus blijf kijken, / alle dikzakken willen op me lijken.’ Hij is een ster geworden, en het stof van het beroemd zijn daalt nu op hem neer. Dat is een van de betekenissen van het ‘sterrenstof’ uit de titel.

Er is nog een andere betekenis. Die komt aan bod in het verhaal van Yayo. Ook hij blikt terug op vroeger, want De Jeugd van Tegenwoordig (opgericht in 2004) wordt inmiddels een dagje ouder. ‘Vroeger was Young Yayo alleen nog maar Young’, vertelt hij. Dat was de tijd van hun grote hit ‘Watskeburt’ (2005). Alles veranderde: ‘ineens changede z'n hele leven.’ Hij werd beroemd en hij begon veel geld te verdienen. Grote Yayo vertelt dat het steeds slechter ging met Young Yayo. Hij raakte verslaafd, ‘aan het sterrenstof’. Sterrenstof is, net als in het Engels (stardust), een van de vele namen voor cocaïne. Maar ook hier loopt het, net als bij Willie Wartaal, goed af. Hij kwam een meisje tegen, hij werd verliefd en hij nam afscheid van de drugs. Nu is hij op een heel andere manier gelukkig: ‘ik heb m'n mokkaprinsesje op m'n bankje.’ En hij rijmt er weer lustig op los: ‘stemklankje brengt nog steeds brood op 't plankje.’ Soms dankt hij de hemel, en de sterren, voor de goede afloop: ‘hef m'n drankje (...) en ik zeg dankje.’

■ Heelal

Tussen de brave rijmen van Willie Wartaal en Yayo bevindt zich het verhaal van zanger nummer drie: Vieze Fur. Hij kijkt niet terug, maar omhoog, zelfs helemaal het heelal in. Hij ziet daarboven een meisje, of een vrouw, of in ieder geval een hemellichaam van een onaardse schoonheid. ‘Ze is van spectrale klasse.’ Hij zegt het met zijn typische snerpende, neuzelende slisstemmetje. Ze is een verschijning van galactische proporties en daarbij ook nog eens tot in de puntjes verzorgd. Ze is, kortom, ‘praktisch internagelactisch’. In vergelijking met haar (een ster, met sterallure) is hij maar sterrenstof. Door haar krijgt alles in het universum weer een nieuwe dimensie: ‘de wereld is weer plat, ja, / op je bolle bips na.’

De Jeugd van Tegenwoordig: v.l.n.r. Yayo, Willie Wartaal en Vieze Fur.

Zo zingt Fur zich los van de alledaagse werkelijkheid. Ook hier dringt er tegelijk een iets ouwelijker perspectief door de tekst heen. Als hij omhoogkijkt, stelt Fur zich voor dat hij ooit niet meer in leven zal zijn (‘als ik ooit deadde ben’) en dat er dan niets meer van hem zal overblijven dan wat sterrenstof, het materiaal waarvan wij volgens de inzichten van de sterrenkunde gemaakt zijn. Sterrenstof zijn wij en tot sterrenstof zullen wij weerkeren. Daar, hoog in de lucht, zal hij dan rondhangen. Alleen, los, weg: ‘loesoe’. In de lucht: ‘in de sky’. Tussen de andere sterren die daar als diamanten aan de hemel staan te schitteren: ‘Dan ben ik loesoe in de sky met diamonds.’

Het is een duidelijke toespeling op het bekende ‘Lucy in the Sky with Diamonds’ van The Beatles. Daarin hebben deskundigen altijd een lofzang gezien op het gebruik van geestverruimende middelen, in het bijzonder LSD: Lucy, Sky, Diamonds. Dus moeten we Furs verzuchting over de vergankelijkheid misschien toch ook anders lezen. Als je sterrenstof gebruikt, kom je los en stijg je vanzelf op. Dan kom je ergens daarboven te hangen, te midden van internagelactische schoonheden van spectrale klasse, in wier gezelschap je je rijk en beroemd kunt voelen, een machtige pooier, behangen met blingbling: ‘Dan ben ik loesoe in de sky met diamonds om m'n nek, bitch.’