Onze Taal. Jaargang 79

[p. 352]

Het Engels van prins Charles of van David Beckham?
Bijzondere taaltentoonstelling in Londen

Yolanda Bobeldijk

Waarom zeggen de Britten ‘herbs’ als ze het over kruiden hebben, en de Amerikanen ‘erbs’? Het is maar een van de vele kwesties die uit de doeken worden gedaan op de imposante tentoonstelling Evolving English, momenteel in de British Library in Londen.

Foto: British Library

Aan welk soort Engels kunnen we het best een voorbeeld nemen? Door Britse romantische komedies denken niet-Engelsen vaak dat het keurige taalgebruik van de acteur Hugh Grant als uitgangspunt moet worden genomen. Maar is dat ook zo? Wereldwijd wordt door 1,8 miljard mensen Engels gesproken. Er zijn dus verschillende varianten mogelijk. Een tentoonstelling in de British Library in Londen onderzoekt de ontwikkeling van de taal, vanaf het eerste Engelstalige boek tot het gebruik van het Engels op televisie. Evolving English. One Language, Many Voices leert ons dat de Britten in de negentiende eeuw ook zelf het type beschaafd Engels dat Hugh Grant spreekt, ambieerden - en dat terwijl die vorm maar door twee procent van de bevolking werd gesproken.

In de Victoriaanse tijd koppelden Britten uitspraak al aan sociale klasse. Doorsnee-Britten probeerden destijds deftiger te spreken dan bij hun klasse hoorde. Er waren zelfs pamfletten te koop waarin stond dat het niet uitspreken van de letter h als alledaags werd gezien. Met als gevolg dat deze groep Britten overal de h bleef zeggen, ook in Franse leenwoorden waar die h eigenlijk niet hoorbaar is, zoals in herb (‘kruid’) en hospital (‘ziekenhuis’). Dankzij de Britse obsessie met sociale klasse is de taal op dit punt dus veranderd; de Amerikanen spreken herbs nog steeds uit als ‘erbs’.

■ Eyeopener

De expositie toont de ontwikkeling van het Engels aan de hand van diverse geschriften en geluidsopnames, en dat is niet alleen heel interessant voor Engelsen. Ook in taal geïnteresseerde Nederlanders die een weekendje in Londen zijn, zouden deze tentoonstelling niet aan zich voorbij mogen laten gaan. Het eerste in het Engels gepubliceerde boek is er bijvoorbeeld te zien. Het gaat over de Trojaanse oorlog, is uit het Frans vertaald door William Caxton en werd in 1473-1474 in Vlaanderen gedrukt. Aan de tekst valt af te lezen dat de spelling nog volop in ontwikkeling was. Caxton schreef het woord French (‘Frans’) als ‘frensshe’ en verderop op de pagina als ‘frenshe’. ‘Er waren nog geen woordenboeken in die tijd’, stelt conservator Roger Walshe. ‘Je kon de juiste spelling dus ook nergens opzoeken. Men ging vooral af op het gehoor, waardoor woorden vaak fonetisch werden geschreven.’ Dat zal een eyeopener zijn voor de Nederlanders die menen dat de spelling in Engeland veel beter geregeld is dan hier omdat er daar nooit iets veranderd is.

Een ander fascinerend object is een boekje dat de BBC in 1929 onder haar medewerkers verspreidde. Hierin werd aan nieuwslezers uitgelegd hoe de uitspraak van bepaalde woorden was. Keltic moest bijvoorbeeld worden uitgesproken als ‘seltic’. Iedere nieuwslezer moest accentloos Engels spreken, een dialectische tongval werd niet getolereerd. Die houding is in de afgelopen decennia enorm veranderd. De politiek verslaggeefster van de BBC, Laura Kuenssberg, is nu juist vanwege haar Schotse accent zeer populair. ‘Bekende Britse idolen zoals David Beckham (met zijn Londense uitspraak) en zangeres Cheryl Cole (met haar Geordie-accent uit Newcastle) hebben hieraan bijgedragen’, zegt Walshe. ‘Momenteel zijn dialecten erg in trek, in de jaren negentig was de deftige taal van prins Charles en prinses Diana populair.’

■ Sms-taal

Die tolerantie heeft dus niet altijd bestaan. De Britten zijn door de eeuwen heen altijd bang geweest voor de verloedering van hun taal. En zelfs recentelijk haalde de Britse actrice Emma Thompson nog uit naar het moderne slang en de sms-taal van de Britse jeugd. De tentoonstelling leert ons echter dat sms-taal al uit 1867 stamt. Een Amerikaans gedicht, ‘Essay to Miss Catherine Jay’, is bijna volledig opgebouwd uit die sms-taal avant la lettre. Het bevat bijvoorbeeld de zin: ‘I wrote 2 U B 4’ (‘I wrote to you before’), en dat ruim honderd jaar voordat sms-berichten werden uitgevonden. In de tijd van Shakespeare maakte men zich ook druk om het behoud van de taal, weet Walshe. ‘Shakespeare bedacht heel wat nieuwe woorden, die jongeren destijds

[p. 353]

overnamen. De oudere generatie was hier op zijn zachtst gezegd niet blij mee. Moeders klaagden dat ze hun eigen zonen niet meer konden verstaan.’

Volgens Walshe zijn de getoonde geschriften en geluidsopnamen fossielen die het evolutieproces van het Engels laten zien. ‘De taal evolueert nog steeds. Wij leggen vast hoe de taal werd gebruikt in een bepaalde periode.’ Om die reden wordt aan bezoekers gevraagd of ze een passage willen inspreken van het kinderboek Mr. Tickle, zodat Britse taalonderzoekers in de toekomst kunnen bestuderen hoe het Engels wordt gebruikt, zowel door de Britten zelf als door buitenlanders. Of dat nu het Engels van prins Charles is of van David Beckham, of een andere variant, maakt niet uit, zegt Walshe. ‘Wij richten ons slechts op de ontwikkelingen en de nuances in de taal. Die verschillende vormen van de taal juichen wij toe. Of een bepaald type Engels goed of fout is, daar houden we ons niet mee bezig.’

De tentoonstelling Evolving English. One Language, Many Voices is nog tot 3 april 2011 te zien in de British Library in Londen. De toegang is gratis. Meer informatie: www.bl.uk/evolvingenglish.