Onze Taal. Jaargang 79

[p. 339]

Vraag en antwoord

Taaladviesdienst

Prins/prins van Oranje

?Wat is juist: de prins van Oranje of de Prins van Oranje? En mag je die titel als aanhef in een brief gebruiken?

!Prins Willem-Alexander kan worden aangeduid met de Prins van Oranje (of Oranje-Nassau). Deze speciale titel, die alleen voor de troonopvolger wordt gebruikt, krijgt een hoofdletter uit eerbied. Normaal gesproken krijgen de titels prins, prinses en koningin een kleine letter: prins Willem-Alexander, prinses Máxima, in naam der koningin. Alleen na de formele titulatuur is een hoofdletter gangbaar: Hare Majesteit Koningin Beatrix, Z.K.H. Prins Willem-Alexander.

Prins van Oranje is geen aanspreekvorm, maar fungeert alleen als synoniem van kroonprins: ‘Vandaag opende de Prins van Oranje een symposium.’ In de aanhef van een brief en als aanspreekvorm wordt Koninklijke Hoogheid gebruikt; een brief aan de kroonprins wordt geadresseerd met Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje.

ZZP-er/zzp-er/ZZP'er/zzp'er

?Hoe schrijf je de afkorting van zelfstandige zonder personeel?

!De juiste spelling is zzp'er. Afkortingen van ‘gewone’ woorden (dus geen namen) krijgen in principe kleine letters. Afleidingen daarvan krijgen een apostrof: tv'tje, hbo'er, sms'en. Een streepje is juist bij samenstellingen, dat wil zeggen combinaties van woorden die ook zelfstandig kunnen voorkomen: tv-kanaal, hbo-studie, sms-duim. Tenminste, dat zijn de regels voor afkortingen die ook echt als afkorting (letter voor letter) worden uitgesproken; bij afkortingen die je als gewoon woord uitspreekt, zoals pin en vip, zijn geen apostrofs of streepjes nodig: pinnen, vipkaart.

Bijzonder aan zzp'er is dat het achtervoegsel -er welbeschouwd overbodig is. Je zou zelfstandige zonder personeel immers gewoon kunnen afkorten als zzp. Toch is zzp'er de gangbare vorm geworden, waarschijnlijk naar analogie van andere afgekorte persoonsaanduidingen, zoals hbo'er en WW'er. In samenstellingen komt zzp wél vaak voor: zzp-netwerk, zzp-leven.

Leveringsdatum/leverdatum

?Welk woord is juist: leveringsdatum of leverdatum?

!Beide woorden zijn correct. In leveringsdatum is een zelfstandig naamwoord (levering) gebruikt als eerste deel van de samenstelling, in leverdatum de stam van een werkwoord (lever). Deze beide patronen om woorden samen te stellen komen in het Nederlands veel voor.

De woordenboeken vermelden dan ook zowel leveringsdatum als leverdatum, zowel leveringstermijn als levertermijn en zowel leveringstijd als levertijd, zonder onderling betekenisverschil. Hoewel je zou kunnen denken dat samenstellingen met leverings-wat duidelijker zijn - bij levertermijn en dergelijke zou je ook aan het zelfstandig naamwoord lever kunnen denken - komen beide soorten combinaties in de praktijk veel voor. Levertijd is zelfs een stuk gewoner dan leveringstijd. Afgezien daarvan is er geen duidelijke voorkeur voor woorden met leverings- dan wel met lever-.

Een paar gaan/gaat

?Is het ‘Er gaan een paar Pieten het dak op’ of ‘Er gaat een paar Pieten het dak op’?

!Het meervoud is hier juist: ‘Er gaan een paar Pieten het dak op.’ Als een paar de betekenis ‘enkele’ heeft en deel uitmaakt van het onderwerp van de zin, komt de persoonsvorm in het meervoud te staan. Een paar fungeert dan als een onbepaald telwoord, net als enige, enkele of verschillende.

In contexten waarin een paar de betekenis ‘twee bij elkaar horende exemplaren’ heeft, zoals bij schoeisel of lichaamsdelen, is het enkelvoud juist: ‘Er stond een paar schoenen bij de schoorsteen’, ‘Een goed paar oren is onmisbaar voor dit werk.’

Verblijf ik (in brieven)

?Brieven worden soms afgesloten met ‘Met de meeste hoogachting verblijf ik’, en dan een naam. Wat betekent dat verblijf ik eigenlijk?

!Verblijven betekent hier ‘blijven’ of ‘(langdurig) zijn’. De woorden verblijf ik zijn een restant van oude, formele slotformules, waarin na verblijf ik een toevoeging stond als uw dienstwillige dienaar of uw vriend. De slotzin drukte dus iets uit als: ‘Met de meeste hoogachting ben/blijf ik uw dienaar/vriend.’

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft enkele oude voorbeelden, zoals: ‘Verklaert hebbende dan mijn gevoelen, sal eyndigende verblyven die ick ben Mijn heer VE [= uwe edelheid] seer toegedane en dienstwillige dienaer en vrundt Fr. van Schooten’ en ‘Verblijvende Mijn Heer VEdelheijts oodtmoedige dienaer Johan de Witt.’ Later werden toevoegingen als dienaar en vriend weggelaten.

Afsluitingen met verblijf ik gelden tegenwoordig overigens als verouderd. Moderner is het om een concrete slotzin te gebruiken, bijvoorbeeld ‘Ik hoop u naar tevredenheid te hebben geïnformeerd’ of ‘Mocht u nog vragen hebben, neemt u dan contact met mij op’, gevolgd door ‘Met vriendelijke groet’.

Meer taaladvies?

Op onze website vindt u zo'n 1500 taalkwesties: www.onzetaal.nl/advies. De Taaladviesdienst is bereikbaar op 0900 - 345 45 85 (zie ook het colofon).