Onze Taal. Jaargang 79

[p. 288]

Zong
Cooler as ekke

Guus Middag

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

De Zuid-Afrikaanse rapper Jack Parow

Ik zie op YouTube een filmpje. Een grote open auto, type Amerikaanse slee, komt aanrijden bij een drive-in-hamburgerrestaurant. Voor in de auto twee stoere boys en op de achterbank twee giechelende chicks. Ze stoppen bij de jongen die daar staat om hun bestelling op te nemen. Ze proberen hem in de maling te nemen: beetje sarren, beetje uitlachen, beetje prikken in zijn kruis. De jongen (beetje onhandig, beetje verkeerde snor) laat het maar over zich heen komen, noteert wat in zijn boekje en loopt sukkelig naar het loket om de bestelling door te geven.

Maar dan gebeurt er wat. Als hij zich omdraait, is hij een ander mens geworden. Hij heeft om te beginnen een pet opgezet, met een klep van wel vijftig centimeter. En hij heeft nu een microfoon in zijn hand. Hij loopt op de camera af, met typische hiphopgebaren en begint te rappen, in een taal die nog niet meteen thuis te brengen is, maar de boodschap is meteen duidelijk: nu ben ik aan de beurt en nu zal ik weleens even vertellen hoe het werkelijk zit. Als je goed luistert, hoor je Nederlandse woorden voorbijkomen, en Engelse, en ook woorden die op Nederlandse lijken. ‘Jy dink jy's cooler as ekke’, dat horen we een paar keer achter elkaar. Het is Afrikaans. ‘Jij denkt dat je cooler bent dan ik.’ Het is de aanklacht van de bestellingopnemer die zich nu, in zijn ware gedaante van de Zuid-Afrikaanse rapper Jack Parow, richt tot het soort jongens en meisjes dat hem net nog probeerde te piepelen.

■ Kakkers

Verwend, verwaand en vervelend - dat zijn ze. ‘Jy dink jy's cooler as ekke, want jy rook Yves Saint Laurent sigarette.’ ‘Jij denkt dat je cooler bent dan ik, alleen maar omdat je dure sigaretten van Yves Saint Laurent rookt.’ De taal van Parow is een mengsel van Afrikaans, Engels en Afrikaanse straattaal. In die mengtaal gaat hij tegen de kakkers tekeer. Het is een lange opsomming van wat er allemaal niet aan hen deugt, volgens een eenvoudig stramien: jij bent fout - ik ben goed. ‘Jy's ou nuus, ek kom met rou beats. / Jy lê en wag, ek gan soek iets.’ Dat betekent zoiets als: ‘jij bent oud nieuws, ik kom altijd met verse beats; jij ligt maar af te wachten, ik ben altijd naar iets nieuws op zoek.’ Er volgen in de loop van het lied nog heel wat andere tegenstellingen. Ik ben arm, jij bent rijk. Ik koop mijn kleren in goedkope winkels, jij koopt dure merkkleding in sjieke stores. Ik bel met een oude mobiel, jij hebt alweer de allernieuwste smartphone. Ik zorg voor mezelf, jij krijgt je geld nog van je moeder (‘Jy kry nog fokken geld by jou ma’).

En dan zijn er nog de verschillen in stijl en smaak en populariteit. Jack Parow is authentiek, de ander is nep. ‘Ek's original, jy's gecopy. / Ek's 'n flash drive, jy's 'n floppy.’ Als Jack Parow ergens binnenkomt, dan is het groot feest. Maar als die ander binnenkomt, maakt iedereen zich snel uit de voeten. En natuurlijk heeft die ander helemaal de verkeerde muzieksmaak. Veel namen van merken en plaatsen komen voorbij, bedoeld voor de goede verstaander die aan een half woord genoeg heeft. Het gaat hier om de subcultuur van Klipdrif, witblits, Pep Stores, Chris Edwards en Hartenbos - en dus zeker niet om de verachtelijke wereld van Peroni, icetea, new fresh look, Tim Voster en Quebec. Het is de scene en het taaltje van zef, de Zuid-Afrikaanse variant van hiphop, waarin ook ruimte is voor parodie en zelfspot. Zie de klep van de pet van Parow, en zijn snor, en zijn hele wat ongepolijste uitstraling. En zie regels als deze, bijna vloekend uitgesproken: ‘Jy dink jy's cooler as ekke, want jy hang saam met models en ek hang saam met slette.’ Meestal wordt de vrouw van de tegenpartij afgeschilderd als een slet; hier lijkt de spreker er zelfs wel lol in te hebben om zijn vriendinnen ‘sletten’ te noemen.

■ De langste

Aan het eind van deze lange reeks beledigingen gaat het natuurlijk maar om één ding: wie van ons twee doet het het best bij de meisjes? Wie heeft de langste? Jack Parow weet het antwoord al. En er is nog iemand die het weet. Dit is wat zijn concurrent in de laatste regel te horen krijgt: ‘Jou meisie het 'n foto van my piel op haar Space Case.’ Met een Space Case is een pennendoosje van het gelijknamige merk bedoeld. Ik weet niet wat beledigender is voor de tegenpartij: dat Jack Parow het heeft gedaan met zijn meisje en dat het meisje daar kennelijk wel van genoten heeft - of dat het meisje zó jong is dat zij nog elke dag een schoolpennendoosje bij zich draagt.