Onze Taal. Jaargang 79

[p. 268]

Reacties

De Achterhoekse conferencier Rudolf Sluier.
Foto: Regionaal Archief Zutphen

‘Kalender-rijtjes’
Kees Keizer - Nunspeet

Rutger Kiezebrink behandelt in zijn rubriek ‘Spelen met taal’ in het juli/augustusnummer het fenomeen ‘kalender-rijtjes’: woordrijtjes zoals ‘graderen - raderen - aderen - deren - eren - ren - en - n’. Het onderwerp deed me denken aan de in de Achterhoek zeer bekende conferencier Rudolf Sluier. Zijn teksten waren fenomenaal, en hij opende zijn voorstelling vaak door zich op de volgende wijze voor te stellen aan het publiek.

Mijn naam is Rudolf Sluier.
Met s van sluier
de l van luier
de u van uier
de i van ier
de e van er
en dan nog de rvan... eh, eh... [dan acteerde hij met een perfecte timing een aarzeling]... Rudolf.

Was altijd een succes. Een aardig kalenderrijtje, dunkt me.

Gebarentaalsprekers
Wim Burger - Velp

Gebaarders, gebarentaalgebruikers en gebarentaalvaardige personen zijn allemaal betere termen dan het in de kolommen van Onze Taal gebezigde gebarentaalsprekers, zo schrijft Marlijne Hemelaar in de juli/augustusaflevering van de rubriek ‘Reacties’, want bij gebarentaal is er geen sprake van ‘spreken’. Strikt genomen is dat juist, maar het woord spreken wordt in onze taal heel vaak overdrachtelijk gebruikt voor communicatie waar geen menselijk spraakorgaan aan te pas komt. Iets kan ‘boekdelen spreken’, of ergens een ‘sprekende gelijkenis’ mee vertonen, of ‘vanzelf spreken’. Spreken heeft de algemene betekenis gekregen van ‘het weergeven van een duidelijke vorm, inhoud, gemoedstoestand, enz.’ - en dat is precies wat sprekers van gebarentaal ook doen.

Although in ‘The Elephant Song’
George Slieker - Koog aan de Zaan

Jan Kuitenbrouwer verbaast zich in zijn column over het radiostation 100% NL in het juli/augustusnummer over de strofe ‘People kill without regret / Although they fly by jumbo jet’ uit Kamahls jaren-zeventig-hit ‘The Elephant Song’. ‘Vanwaar dat although?’, vraagt hij zich af, want ‘moorden zonder spijt’ en ‘vliegen in lijntoestellen’ kunnen toch prima samengaan? Jawel, maar er zit een tweede trap in de tekst van het liedje. Het gaat namelijk niet om het vliegen in lijntoestellen, maar vooral om het vliegen in een specifiek type vliegtuig, de Boeing 747, oftewel de ‘jumbojet’.

Het nummer van Kamahl was een aanklacht tegen het uitmoorden van olifantenpopulaties in Afrika door ivoorstropers. De mensheid is in staat een diersoort praktisch geheel uit te moorden, aldus het liedje, maar verplaatst zich net zo makkelijk en zonder enig nadenken in het vliegtuig dat de naam draagt van de door hen bedreigde diersoort:jumbo is een bijnaam voor olifanten en overdrachtelijk een aanduiding voor alles wat bovenmenselijk groot is. Deze tegenstelling wordt hier dus goed weergegeven met het woordje although.

Wielertaal [1]: geroosterd
Anouk Boddendijk - Tekstaanbod, Bussum

Ook ik zat in juli aan de buis gekluisterd voor de Tour de France. Om te genieten van de renners en hun prestaties, de prachtige plaatjes, maar vooral ook van het bloemrijke taalgebruik van de commentatoren Herbert Dijkstra en Maarten Ducrot. Het artikel van Kees Sluys over het taalgebruik van deze heren, in het juli/augustusnummer van Onze Taal (‘Die gekke Karpets in een mannelijke afdaling’), was dan ook een feestje om te lezen.

Ter aanvulling op dit stuk een uitdrukking die in de afgelopen Tour vaak en in verschillende variaties te horen was: in iedere etappe was er minstens één deelnemer die ‘geroosterd’ was, dan wel ‘op het rooster’ lag. Een fraaiere manier om aan te geven dat iemand door de hitte maar moeizaam vooruitkomt of zelfs afgeschreven kan worden, kan ik niet bedenken. Je ziet het zó voor je.

Wielertaal [2]: ‘Hij trapt klein en staat kort’
Kees Keizer - Nunspeet

Bij lezing van het artikel over ‘de taal van het wielerpeloton’ in het zomernummer van Onze Taal moest ik denken aan twee jaar geleden, toen ik tijdens een uitzending rondom de Tour de France de volgende kernachtige bewering hoorde: ‘Hij trapt klein en staat kort.’ ‘Hij trapt klein’ betekent dat de coureur in kwestie met een lichte versnelling rijdt. Hij gebruikt een klein verzet. En daarmee had hij kennelijk veel succes, want in het

[p. 269]

algemeen klassement stond hij hoog genoteerd. Dicht bij de ‘gele trui’, oftewel kort achter de leider. Kortom: klein rijden, kort staan - iedere wielerliefhebber heeft aan deze mededeling ruim voldoende.

Gebiedende wijs in de verleden tijd [1]: ‘Vroeg het de VARA’
Herman Vogt - Haren

Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr wordt in het juli/augustusnummer geïnterviewd door Arjen van Veelen (‘Wat de Tachtigers deden, is vergelijkbaar met straattaal’). In dit vraaggesprek zegt Nasr trots te zijn op een ‘nieuwe’ vinding van zijn hand: de gebiedende wijs van de verleden tijd. Ik moet hem teleurstellen: het verschijnsel is geenszins nieuw. In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw was er het VARA-radioprogramma De Steen en Been Show, gepresenteerd door onder anderen Jack Spijkerman en Dolf Jansen. Een vast onderdeel van dit programma was ‘Heb je een wens, vraag het de VARA’. Luisteraars kregen hierbij de mogelijkheid hun speciale wensen kenbaar te maken, en particulieren of bedrijven die die wens in vervulling konden laten gaan, mochten daarop reageren. In een volgende uitzending werd daar dan verslag van gedaan onder de titel ‘Had je een wens, vroeg het de VARA’. Ziedaar een eerder gebruik van de gebiedende wijs in de verleden tijd.

Gebiedende wijs in de verleden tijd [2]: ‘Had dan beter geluisterd’
Sjef Verhoeven - Dinther

Ramsey Nasr vertelt in het juli/augustusnummer dat hij een gebiedende wijs voor de verleden tijd heeft geïntroduceerd in zijn gedicht ‘mi have een droom’. Als voorbeeld noemt hij ‘keek me lopen’. Het Nederlands beschikt echter al over een dergelijke mogelijkheid (al heb ik er geen naam voor): de vorm had/was + voltooid deelwoord. Voorbeeld: ‘Had dan beter gekeken!’, ‘Was toch langsgekomen!’ Ik heb me altijd al over deze vorm verbaasd: een soort conjunctivus irrealis maar dan als imperatief.