Onze Taal. Jaargang 79

[p. 246]

Bayern-trainer Louis van Gaal met zijn spelers na het behalen van het landskampioenschap, 9 mei 2010 in München

‘Hier sind viele Mutti’
Het Duits van Louis van Gaal

Guus Middag

Het afgelopen seizoen vierde de Nederlandse voetbalcoach Louis van Gaal opmerkelijke successen bij zijn nieuwe club FC Bayern München. Minstens zo opvallend was zijn onbekommerde gebruik van het Duits. Inmiddels is Van Gaal razend populair in Duitsland.

Op zondag 9 mei 2010 ging ik 's middags voor de televisie zitten om via de ZDF live de huldiging te volgen van FC Bayern München, op de Marienplatz midden in München. De dag ervoor was de club in Berlijn kampioen van Duitsland geworden. Dat leverde leuke beelden op, vooral van de Nederlandse coach Louis van Gaal. Hij had kennisgemaakt met een oude traditie in het Duitse voetbal: de Bierdusche. Na afloop van de kampioenswedstrijd waren er opeens heel veel grote glazen bier, ter grootte van een laars. Die mochten de spelers leegdrinken, maar ze konden er ook hun trainer mee gaan opzoeken. En dat deden ze. Voor het oog van het volle stadion volgde een amusante achtervolging tussen trainer en spelers, net zo lang tot de trainer zijn douche had gekregen. De beelden daarvan droegen nog eens extra bij aan de populariteit van Van Gaal. Het seizoen 2009-2010 was moeizaam begonnen, en er was zelfs al even sprake van ontslag, maar na een paar maanden begon het dan toch te lopen. De resultaten werden beter, het spel mooier en de trainer steeds geliefder. Hoe zou hij de fans gaan toespreken?

■ Carnaval

Ik zag een plein vol mensen, een oud stadhuis en een klein balkon met spelers en bestuurders - en de trainer. Een half lacherige sfeer van eerbied, blijde verwachting en carnaval. Voetballer Arjen Robben droeg een doormidden gesneden voetbal op zijn hoofd. Louis van Gaal zelf was gekleed in een Beierse lederhose. Zou hij straks weer als een schoolmeester het woord gaan nemen en weer, net als eerder na behaalde kampioenschappen in Amsterdam en Alkmaar, gaan schreeuwen dat ‘we’ de beste zijn - en dat dan in het Duits? Daar trad hij naar voren, stak zijn wijsvinger op, maande het publiek tot stilte en begon te spreken. Heel langzaam, op gedragen toon: ‘Ich habe gesehen.’ Het klonk al bijna als Martin Luther King in zijn beroemde ‘I have a dream’-rede. Hier was een visionair aan het woord, zo leek het. Maar het vervolg was verrassend. ‘Ich habe gesehen: viele Fraue sind hier.’ Het woord Fraue uitgesproken als het Nederlandse vrouwe. Er steeg even een vrolijk gejoel op. Daarna hield iedereen weer de adem in. Van Gaal wachtte even, en kwam toen met de klap op de vuurpijl. ‘So auch: viele

[p. 247]

Mutti!’ De volle markt barstte in gejuich uit. Het was immers Moederdag op deze zondag.

Grammaticaal klopte het niet helemaal. Het meervoud van Frau is Frauen en het meervoud van Mutti is Muttis, maar die fouten maakten het alleen maar charmanter. Giovanni Trapattoni, een Italiaanse trainer van FC Bayern, werd in maart 1998 beroemd met een ultrakorte persconferentie - een woedende monoloog van nog geen drie minuten in een onnavolgbaar mengsel van Duits en Italiaans, afgesloten met deze verbitterd uitgespuugde conclusie: ‘Ich habe fertig!’ En dat is sindsdien in Duitsland een gevleugelde uitdrukking. Misschien gaat dat ook gebeuren met de moederdagclaus van Van Gaal, met zijn verrassende meervoudsconstructies. Hij is toepasbaar in allerlei situaties. Volle treinen, lange wachtrijen, drukke schoolpleinen - er is altijd wel een gelegenheid om even de wijsvinger op te steken en, met een breed gebaar, te zeggen: ‘Ich habe gesehen: hier sind viele Mutti.’ En nog mooier is het om dan, net als Van Gaal, na een korte pauze te vervolgen met: ‘Ein dicke Kuss von der Trainer von der Meister!’

■ Vraag-en-antwoordspel

Na dit verrassende begin kwam Van Gaal dan op de proppen met zijn vertrouwde vraag-en-antwoordspel met de menigte. ‘Und wer hat die beste Verteidigung?’ Het publiek begreep eerst niet wat de bedoeling was, maar Van Gaal maakte hun snel duidelijk dat ze geacht werden met hem mee te roepen: ‘FC Bayern!’ Nog een keer: ‘Und wer hat die beste Angriff?’ Opnieuw: ‘FC Bayern!’ En nog een vraag: ‘Und deswegen sind wir?’ Het volk moest schreeuwen: ‘Meister!’ En daarna verzekerde de trainer zijn gehoor dat FC Bayern nu niet alleen Meister van München was. Wij, Nederlandse kijkers, wisten wel wat er nu ging volgen. ‘Nicht nur von München! Auch von?’ Het plein moest samen met Van Gaal de plaatsnaam Gelsenkirchen brullen. En daarna nog meer plaatsnamen van door FC Bayern verslagen clubs: ‘Auch von Bremen! Und auch von Hamburg!’ Zodat de slotvraag kon luiden: ‘Wir sind die Beste von?’ En het hele plein kon niet anders dan brullen: ‘Deutschland!’

Veel mensen zullen er met verbijstering en met kromme tenen naar hebben gekeken. De opbouw van de toespraak, het ophitserige geschreeuw, de gebaren, en dan ook nog eens die lederhose erbij, en dat alles in het hart van Beieren - je moest vanzelf denken aan een andere spreker (uit de jaren dertig, met een snorretje). Van een Duitse trainer zou niemand zo'n Meisterrede verdragen, maar Van Gaal kwam ermee weg, ook omdat hij zich zo te zien nergens van bewust was, en dacht dat hij het feest hiermee juist lekker in gang had gezet. Dat paste ook bij zijn nieuwe zelfverklaarde reputatie van ‘Feierbiest’, een vangaaliaanse instantvertaling van feestbeest. De oude, strenge schoolmeester die zichzelf met een gek woord uitriep tot party animal - dat was raar en potsierlijk, maar toch ook wel komisch. Dat leek ook te gelden voor zijn ongemakkelijke overwinnaarsspeech op de Marienplatz. Een Duitse dj (die zich voor deze gelegenheid had omgedoopt tot DJ Feierbiest) verknipte en verplakte de toespraak en zette er wat snelle beats onder - het werd een grote hit.

■ Normen und Werten

Zo'n zelfgevonden woord als Feierbiest is leuk. Net als de verzekering, in een ander interview, dat hij met zijn vrouw ‘Löffelchen Löffelchen’ slaapt, een rechtstreekse verduitsing van lepeltje lepeltje. Het Duits van Van Gaal lijkt eigenlijk vooral heel erg veel op zijn Nederlands. De toon, de dictie, de zinsmelodie zijn die van een geboren en getogen Noord-Hollander. Hij spreekt met veel harde Hollandse keel-g's: ‘Iegg habe nogg nieggt entscheiden.’ Op momenten waarop hij vroeger boos ‘on-ge-loh-fuh-luk’ zei, zegt hij nu op dezelfde toonhoogte: ‘oen-klaup-lieg’. Hij zegt ‘bejubelen’, met een lange uu, net als in het Nederlands. En zijn staf duidt hij aan met ‘Stab’, uitgesproken als het rijmwoord van pap en slap. De Nederlandse constructies schijnen door al zijn zinnen heen. ‘Gegen die Mannschaften von Niveau haben wir gut verteidigt.’ In het begin van het seizoen ging het scoren moeilijk, maar nu niet meer: ‘Jetzt fallen die Toren als von selbst!’ Daar heb je geen tolk voor nodig. En ook niet voor: ‘Sie können sagen was Sie wollen. Ich bin ein Liebhaber von Normen und Werten.’

Op momenten waarop hij vroeger boos ‘on-ge-loh-fuh-luk’ zei, zegt hij nu op dezelfde toonhoogte: ‘oen-klaup-lieg’.

■ Taalprijs

Veel Nederlanders voelen zich wat ongemakkelijk bij Van Gaal. Maar in Duitsland is hij inmiddels razend populair. Misschien juist wel door zijn onvoorspelbaarheid. Dat zijn kinderen hem met u aanspreken (‘Er lässt sich sogar von seinen Töchtern siezen!’) - daar is bijna een nationaal debat over gevoerd, zo ouderwets vindt men dat. Tegelijk vinden veel Duitsers hem erg grappig. Juist na zijn volksmennerige Meisterrede riep Bild hem uit tot ‘de leukste Hollander sinds Rudi Carrell’, in de ogen van veel Hollanders een bedenkelijk compliment. Zijn Nederlandse accent vindt men charmant, net als zijn ijver om de taal te leren. Hij wil dat de spelers bij FC Bayern Duits met elkaar spreken. Voor zijn ‘voorbeeldige inzet’ voor de Duitse taal kreeg hij dit voorjaar zelfs een taalprijs. Na alle successen kan hij voorlopig niets meer verkeerd doen. Wil de ZDF Van Gaal op oranje klompen zien, dan trekt hij oranje klompen aan - en steelt de harten. Wil hij na afloop van een interview zeggen ‘Ik zit hier helemaal goed’, dan zegt hij ‘Ich sitz hier sehr gut’ - en de zaal ligt dubbel. Hij is een fenomeen geworden. En dan laat hij Bayern ook nog eens mooi ‘Nederlands’ voetbal spelen - mooier inmiddels dan de Nederlandse clubs zelf.

Hij begon het seizoen als ‘General Sieglos’ (‘Generaal Zonder Zege’), maar hij heet nu ‘Der Tulpengeneral’. Als hij in beeld komt, draait de Duitse tv ‘Tulpen aus Amsterdam’. Het lijkt wel een bloemensprookje. Hij heeft Duitsland inmiddels ook bekend gemaakt met de uitdrukking der Tod oder die Gladiolen. Dus als hij nu heeft gewonnen en de studio binnenkomt, krijgt hij een bos gladiolen. En als hij toch nog een enkele keer verliest, en teleurgesteld is, zoals na de nederlaag in de Champions League-finale, dan verschijnt hij toch op het balkon van de Marienplatz en laat zich weer opvrolijken door zijn fans, als een verdorde bloem door een flinke scheut vers water. Hij prijst hen, om hun enthousiasme en hun positieve instelling. Daar kan hij nog wel wat van leren, vertelt hij deemoedig. ‘Ich dachte dass ich heute morgen tot war.’ Er volgt een korte stilte. ‘Aber Sie sind die Gladiolen!’