|
| |
| |
| |
| |
La Courtine
Jeroen Sweijen - Châteaubourg, Frankrijk
Riemer Reinsma vraagt zich in de meiaflevering van zijn rubriek ‘Namen op de kaart’ af of het Franse dorp La Courtine (département Creuse) zijn naam te danken heeft aan het woord courtine, ‘verbindingswal tussen twee bastions’. Volgens Marcel Villoutreix in zijn Noms de lieux du Limousin (in 1995 verschenen bij Bonneton in Parijs) is de naam van het dorp inderdaad verwant aan dit woord. De oudst bekende vorm van de dorpsnaam dateert uit 1314 (Cortina, zonder lidwoord). Courtine kan naast ‘verbindingswal tussen twee bastions’ ook ‘versterkte omwalling’ betekenen. In La Courtine was vroeger een versterkte burcht, dus de aanname van de heer Reinsma is zeer waarschijnlijk correct.
| |
Gebarentaalvariatie
Trude Schermer - Directeur Nederlands Gebarencentrum, Bunnik
Moeten er lessen gebarentaal gegeven worden op de basisschool? Dat vraagt Frank Jansen zich af in de juniaflevering van zijn rubriek ‘Hom of kuit’. Mijn aanvankelijke blijdschap over het feit dat deze kwestie in Onze Taal werd aangeroerd werd nogal getemperd toen ik in het pleidooi van de tegenstander van de stelling las: ‘Maar het allerongelukkigste van gebarentaal is toch wel dat deze taal niet het venster op de wereld is dat zij had kunnen zijn. In plaats van één gebarentaal bestaan er namelijk honderden, voor elke cultuur één of twee.’ Want dat is een van de vooroordelen waar we bij het Nederlands Gebarencentrum steeds weer mee te maken krijgen.
Telkens weer moeten we uitleggen dat de essentie van gebarentalen is dat het tálen zijn. Horende mensen hebben allemaal hetzelfde vermogen om te spreken en toch spreken we niet allemaal één taal. Niemand vindt dat vreemd of een gemiste kans. Maar als het om visuele talen gaat, is het ineens een ander verhaal. Natuurlijk zijn er in de vele dovengemeenschappen verschillende talen ontstaan: regionale variatie, verschil in stijlen, verschillen tussen oudere en jongere dove mensen. De door de tegenstander verwoorde mening dat gebarentaal door al die verscheidenheid ‘een doodgeboren kindje met een lam handje is’, is niet alleen dom, maar ook nodeloos denigrerend en grievend voor een heel grote groep gebarentaalgebruikers.
| |
Zarzuela
Tineke van Zinderen Bakker-Sanders - Krommenie
In de rubriek ‘Taaltest’ (Onze Taal juni) wordt bij het onderdeel ‘Vergroot uw woordenschat’ gevraagd naar de betekenis van het woord zarzuela. De gegeven betekenis luidt: ‘stoofschotel van vis en groente’. Dat is juist, maar muziekliefhebbers zullen bij de antwoorden de (vermoedelijk) oorspronkelijke betekenis van zarzuela gemist hebben, namelijk: ‘een Spaans zangspel of operette, veelal een eenakter, die een scène uit het volksleven tot onderwerp heeft, vaak satirisch, soms min of meer politiek getint. De zarzuela, die sinds de zeventiende eeuw populair is, dankt haar naam waarschijnlijk aan het landgoed Palacio de la Zarzuela, waar dit genre voor het eerst werd opgevoerd’ (bron: Rudolf Rasch, Lexicon klassieke muziek, Kosmos-Z&K, 1993).
Zarzuela is niet alleen een groente-visstoofschotel,
maar ook een soort operette.
| |
Doos
Jeltje Stegenga - Hilversum
Ewoud Sanders schrijft in de juniaflevering van zijn rubriek ‘Het gebeurde in...’, die gaat over de verschijning van Anne Franks Het achterhuis, dat het woord doos pas sinds 1976 in de grote Van Dale voorkomt in de betekenis ‘wc’. Toen ik dat las, kwam er een liedje in me op dat mijn moeder in haar jeugd (ze was van 1920) had geleerd en aan haar kinderen had doorgegeven. Een van de coupletten klonk als volgt:
En als de koningin gaat dozen
Dan spoelt zij met lavendel door
Als pleepapier gebruikt zij rozen
En ik neem maar de krant daarvó-hóór.
Die koningin moet koningin Wilhelmina geweest zijn.
| |
De focus
Aad van Westen - Pijnacker
Bij het kijken naar het voor Nederland zo succesvol verlopen WK voetbal, deze zomer, moest ik geregeld denken aan het artikel van Kees van der Zwan in het juninummer van Onze Taal. Hij beschrijft daarin een aantal voorbeelden van recente voetbaltaal: veelal dagelijkse woorden die in het voetbal een heel andere betekenis hebben. Ik vroeg me af welke woorden hij zou hebben belicht als hij het stuk niet voorafgaand aan het WK had geschreven, maar erná. Het kan niet anders of focus (vaak ook de focus) had daartussen gezeten, want dat was met afstand hét woord van het WK.
Het begon allemaal met assistent-bondscoach Frank de Boer, die op grond van zijn ervaringen als speler op het WK van 1998 met het volgende advies kwam: ‘Ze moeten continu de focus op het WK houden.’ En toen was het hek van de dam. Er ging geen voetbalpraatprogramma voorbij zonder dat (de) focus meermalen te horen was. Sterker nog: al snel werden er ook grappen gemaakt over dit opeens zo populaire jargon - het ultieme bewijs van inburgering. Het moet wel raar lopen wil focus er in de volgende Van Dale niet déze betekenis bij hebben gekregen: ‘(voetbal) concentratie, m.n. op de volgende wedstrijd: de kracht van Oranje is de focus op iedere wedstrijd’.
| |
| |
Barrie Stevens (op de voorgrond) zingt over de fuchsia in Ja zuster, nee zuster.
Foto: ANP Kippa
| |
‘Fuch, fuch, fuchsia’ [1]: Barrie Stevens
Henk van Gelder - Amsterdam
In het februari/maartnummer schrijft Saskia Aukema in haar artikel over net-niet-schunnige liederen (‘Ho, ik zie je vaag, Ina’) dat Annie M.G. Schmidt zich bij het schrijven van het liedje ‘Wil u een stekkie’ bewust was van de bijbetekenis van de liedregel ‘van de fuch, fuch, fuchsia’. Lezer Kees Boers stelt vervolgens in de rubriek ‘Reacties’ in het juninummer dat dit niet kan kloppen, want ‘het Engelse woord fuck was in de jaren 1966-1968 nog totaal onbekend’.
Voor allebei de beweringen geldt dat ze een beetje waar zijn, maar net niet helemaal. Inderdaad was het Engelse woord fuck in Nederland in de jaren 1966-1968 nog goeddeels onbekend. In elk geval is het onzin te denken dat de schrijfster met de regel ‘van de fuch, fuch, fuchsia’ een vette knipoog maakte naar het volwassen publiek. Ook dat volwassen publiek hoorde geen enkele dubbelzinnigheid, want het kende dat woord niet. Maar Annie M.G. Schmidt wist wel degelijk wat ze deed. Ze schreef de regel namelijk opzettelijk om Barrie Stevens aan het lachen te maken. De Engelse danser, die de vaste vriend was van Leen Jongewaard, speelde één van de drie ‘jonkies’ in de tv-serie Ja zuster, nee zuster. En hij vond het hoogst komisch dat beladen woord zomaar op de televisie te mogen zingen.
| |
‘Fuch, fuch, fuchsia’ [2]: wél bekend
Fred Hermsen - Amsterdam
Kees Boers beweert in de brievenrubriek in het juninummer dat het Engelse woord fuck ons in de jaren 1966-1968 nog totaal onbekend was. Ik kan hem echter verzekeren dat het tegendeel waar is, en dat wij destijds als kinderen van 12-14 jaar volop gegniffeld hebben over het stoute ‘van de fuch, fuch, fuchsia’ in Annie Schmidts ‘Wil u een stekkie’. En ondeugend en tegendraads als ze was, zal Schmidt deze net-niet-schunnigheid zeker heel welbewust hebben opgeschreven. Waarom anders een liedje over deze plant?
| |
‘Fuch, fuch, fuchsia’ [3]: ‘fuck for peace’
Hans Hermans - Driebergen
In Onze Taal van juni las ik een reactie van Kees Boers over Annie M.G. Schmidts liedregel ‘van de fuch, fuch, fuchsia’. Boers bestrijdt de stelling dat Schmidt deed of haar neus bloedde bij het componeren van het liedje ‘Wil u een stekkie’, omdat het woord fuck in de periode 1966-1968 in ons land nog totaal onbekend zou zijn geweest.
Naar aanleiding daarvan het volgende. In september 1968 ging ik naar een christelijke middelbare school, het Revius Lyceum in Doorn. Binnen de kortste keren zat ik in de rectorskamer, alwaar mij door de rector dringend werd verzocht die rare tekst van het rugpand van mijn spijkerjasje af te halen. Ik had daar namelijk met zorg een stoffen badge met de tekst ‘fuck for peace’ op genaaid.
| |
Uitspraak 2010
Rijkelt Beumer - Wageningen
Gerard van Maasakkers pleit er in de aprilaflevering van de rubriek ‘Gesignaleerd’ voor om 2010 voortaan uit te spreken als ‘twintigtien’, naar analogie van ‘negentiennegentig’. Maar volgens Erik Slagt (‘Reacties’, juninummer) is dat niet correct, want ‘negentiennegentig’ is een verkorting van negentienhonderdnegentig, en ‘twintigtien’ is dat niet van tweeduizendtien.
Dat mag zo zijn, maar begin juni nam ik deel aan twee internationale bijeenkomsten, in Buenos Aires en in Dublin. Bij beide bijeenkomsten werd geregeld gesproken van ‘twenty ten’, ‘twenty eleven’, etc. Ik dacht eerst nog dat buitenlanders het probleem anders (makkelijker) aanpakken, maar tot mijn verrassing hoorde ik vlak daarna bij een interne bijeenkomst van de Wageningen Universiteit meerdere malen ‘twintig-tien’ en ‘twintig-elf’. En geloof me, het klinkt helemaal niet gek.
| |
Rectificatie
De foto op bladzijde 213 in het juli/augustusnummer toont niet het Utrechtse dorp Hagestein, zoals het bijschrift vermeldt, maar het nabijgelegen Vianen.
| |
Spellingcursus Taaladviesdienst
Taaladviesdienst Onze Taal
De Taaladviesdienst van Onze Taal biedt dit najaar opnieuw een aantal spellingcursussen aan, en wel in Amsterdam, Den Haag en Houten.
In twee bijeenkomsten van elk 2½ uur (ochtend en middag) worden de Nederlandse spellingregels uitgelegd. Er is veel tijd ingeruimd voor oefenen en vragen stellen. Aan bod komen onder meer: hoofdletters, aaneenschrijven, tussen-n en tussen-s, en werkwoordspelling. Bij de cursus is het boek Spelling geregeld inbegrepen. De data:
| • | Amsterdam (Openbare Bibliotheek): dinsdag 12 oktober, zaterdag 30 oktober |
| • | Den Haag (Haagse Hogeschool): dinsdag 26 oktober |
| • | Houten (Unieboek | Het Spectrum): maandag 15 november |
Prijs inclusief lunch: €129,- voor leden van Onze Taal; niet-ledenprijs €159,-.Ga naar voetnoot*
Meld u aan via cursus@onzetaal.nl of per post; vermeld uw adres, telefoonnummer, eventueel lidnummer en de gewenste datum. Meer informatie over tijden, adressen, enzovoort: www.onzetaal.nl/cursussen.
De Taaladviesdienst verzorgt ook incompanytrainingen; bel voor meer informatie 070 - 356 12 20 of mail naar taaladvies@onzetaal.nl.
|
-
voetnoot*
- De ledenprijs geldt alleen voor leden met een jaarlidmaatschap, niet voor mensen met een kennismakingsabonnement. Per particulier lidmaatschap twee personen voor ledenprijs, per bedrijfslidmaatschap één. De cursussen zijn vrijgesteld van btw.
|
Auteursrechtelijk beschermd