Onze Taal. Jaargang 79

[p. 54]

Reacties

Vogels ‘afmaken’
Ted Hoogendoorn - Doorn

In de rubriek ‘Ruggespraak’ in het decembernummer is een berichtje uit De Stentor opgenomen waarin sprake is van een zeldzame vogel die wordt ‘afgemaakt’. Dat lijkt inderdaad hilarisch, maar dan alleen voor wie niet weet dat afmaken in dit verband een correcte term is. Het is vogelaarsjargon waarmee het afronden van de determinatie van een lastig op naam te brengen vogel wordt bedoeld, en waarbij dat ‘afmaken’ kortheidshalve wordt betrokken op de vogel zelf. Als bijvoorbeeld Gerrit een zeldzame en tevens moeilijk te determineren vogel heeft ontdekt, maar de determinatie op soortniveau niet op eigen kracht rond heeft kunnen krijgen, wordt in vogelaarskringen gezegd: ‘Gerrit heeft hem ontdekt, maar hij heeft hem niet afgemaakt.’ Dit is onder vogelaars dermate ingeburgerd jargon dat ze de dubbelzinnigheid ervan niet meer opmerken.

Terzijde de kanttekening dat de eveneens gehanteerde term spotte, of gespot e.d. absoluut géén vogelaarsjargon is. Integendeel, vogelaars verfoeien deze terminologie. Vogelaars zíén vogels of kíj́ken naar vogels. Vogels spotten is een treffend voorbeeld van quasi-deskundig media-Engels, vermoedelijk ontleend aan vliegtuigspotten of treinspotten, waar de werkelijke deskundigen steevast normaal Nederlands gebruiken.

Machinevertalingen
Jan Ottens-Hilversum

Ik had net de hilarische column van Jan Kuitenbrouwer gelezen over al te letterlijk vertaald Duits (‘Waardste vrienden!’, Onze Taal november), toen ik op internet op het volgende al even hilarische voorbeeld van een letterlijke (machine)vertaling stuitte. De oorspronkelijke Engelse zin luidde: ‘Bushbuck (Tragelaphus scriptus), an antelope that is found in Sub-Saharan Africa.’ De vertaling: ‘Bosbok (Tragelaphus schriftuurlijk), een antilope dat wil zeggen stichten ter Duikboot-Sahara Afrika.’ De vertalingen van scriptus en found zijn al dwaas genoeg, maar die van Sub-Saharan bewijst helemáál dat vertalers van vlees en bloed voorlopig niets te vrezen hebben van de computer.

Middenstandsrijm [1]: Marnix Rueb
Arian Verheij - Nijmegen

In Ed Schilders' artikel over middenstandspoëzie (‘Piet Patat bakt de concurrentie plat’, Onze Taal oktober) miste ik de bijzondere bijdrage van striptekenaar Marnix Rueb aan dit genre. In het album Niet te wènag!! (deel 2 uit de ‘Haagse Harry’-reeks, uit 1997) staan enkele fraaie staaltjes, waaronder mijn favoriet: ‘Vis van Verhè / Lievâh jè as mè’.

Middenstandsrijm [2]: vet van de slager
J.D. Wiegman - Alphen aan den Rijn

Een aanvulling op het leuke artikel van Ed Schilders over de poëzie van de middenstand - in dit geval uit Alphen aan den Rijn. Ene Cor van Leeuwen adverteerde daar langgeleden met ‘Ik zou het wel van de daken willen schreeuwen: Haal je vet bij Cor van Leeuwen!’ Die Van Leeuwen was waarschijnlijk geen slager want hij kreeg als repliek van slager Smal: ‘Van al dat schreeuwen word je mager! Haal je vet maar bij de slager!’

Middenstandsrijm [3]: bevruchten
Theo Smits-Bussum

Het artikel van Ed Schilders over middenstandspoëzie deed me denken aan het volgende. In Almelo was zestig jaar geleden de herenmodezaak van Jo Jansen gevestigd. Jansen verkocht in die jaren veel hoeden en voerde als slogan: ‘Heren, laat u behoeden door Jo Jansen’. Schuin tegenover deze kledingwinkel zat groenteboer Jan Trip. Geïnspireerd door Jansens slogan had hij bedacht: ‘Dames, laat u bevruchten door Jan Trip’.

De besmettelijke i [1]: Apple
Jan Vork - De Kwakel

Erwin Wijman schrijft in het januarinummer over het gebruik van de onderkast i in merknamen als iMac en iPod (‘De besmettelijke i van iPhone en Wii’). Als grafisch ontwerper heb ik vaak logo's ontworpen voor een merk met een naam waarin een i voorkomt. Bij het experimenteren met de typografie kom je er al snel achter dat de kapitale i (de l dus) moeilijk te onderscheiden is van een onderkast L (de l dus). Wellicht heeft Apple (de fabrikant van iMac, iPod en iPhone) dat laten meewegen in de keus voor een onderkast i in de naam van hun producten. Iphone of iPhone - de keuze is makkelijk, want de eerste kan ook als ‘Lphone’ gelezen worden.

Overigens staat de i in namen van Apple-producten niet alleen voor ‘internet’, zoals Wijman schrijft, maar ook voor onder meer ‘individual’. Zo geeft men aan dat het om apparaten voor persoonlijk gebruik gaat. De professionele versies voor bedrijfsgebruik worden aangeduid met Pro (iMac/Mac Pro, iBook/MacBook Pro).

De besmettelijke i [2]: i-D
Walter Pier - Wassenaar

Tijdschrift i-D: al ver voor de iMac een kleine i.

In zijn stuk over het populaire voorvoegsel i- (Onze Taal januari) wijst Erwin Wijman de iMac, de Apple-computer uit 1998, aan als eerste drager van dit voorvoegsel. Maar die had een niet in het artikel genoemde voorloper in het gezaghebbende Britse kunst-, mode- en lifestyletijdschrift i-D, waarvan het eerste nummer in 1980 verscheen. Dit i-D staat zowel voor ‘idea’ als voor ‘intelligent design’, en bovendien is i-D, 90 graden gekanteld, een knipogende

[p. 55]

smiley - misschien wel een van de allereerste typografische smileys ooit. Het is vanwege deze knipoog-smiley dat vrijwel alle covermodellen knipogend op de voorkant van het tijdschrift staan.

En wat betreft de combinatie ii, die door de Wii populair is geworden: het iets minder bekende zusje van Kylie Minogue heet Dannii. Misschien heeft Nintendo bij haar inspiratie opgedaan.

Demotisch
Dr. Paul W.A.Th. van der Laan - Klaaswaal

Taalkundige Marc van Oostendorp geeft in zijn artikel over de taal van Paaseiland (‘Een IT-specialist op Paaseiland’, Onze Taal oktober) ook uitleg over de Steen van Rosetta. Daarin stelt hij dat deze steen drie talen weergeeft, waaronder het Demotisch. Dit is echter geen taal maar een schriftvorm van het Egyptisch; de steen bevat dus twee talen (Grieks en Egyptisch) in drie schriften (één keer Grieks, twee keer Egyptisch).

Pseudo-verklaringen namen [1]: Mercedes
Wilfried Tersaco - Sint-Truiden, België

Op het artikel van Saskia Aukema over merknamen waarvoor achteraf afkortingen worden bedacht (‘Ford Onderdelen Rammelen Dagelijks’, Onze Taal december) heb ik een aanvulling. Als ‘verklaring’ van het automerk Mercedes hoor ik vaak: ‘Met Enkele Rijlessen Controleert Een Dwaas Een Slagschip’. Zeker hier in België is dit erg toepasselijk, omdat veel Mercedeseigenaars landbouwers zijn. Ze hebben een trekhaak op hun Mercedes gemonteerd waarmee ze van alles achter hun auto aanslepen.

Pseudo-verklaringen namen [2]: SNP
Brigitte Duurkoop - Utrecht

Saskia Aukema schreef in het decembernummer van Onze Taal over merknamen waarvan de letters van een nieuwe betekenis worden voorzien. Dat deed me denken aan wandelorganisatie SNP (oorspronkelijk: ‘Stichting Natuurstudie Projecten’).

Omdat er tijdens de groepsreizen van die organisatie nogal eens romances schijnen te ontstaan tussen de alleengaande deelnemers, wordt SNP ook wel ‘Snel een Nieuwe Partner’ genoemd. In het tijdschrift van SNP, dat op gezette tijden bij mij in de bus valt, is er zelfs een rubriek die zo heet. Daarin vertelt telkens een ander stelletje hoe het ‘aan’ raakte op zo'n SNP-reis.

Pseudo-verklaringen namen [3]: VNU
A.B. Hobbel-Hekelingen

Heel lang geleden richtten mijn collega's en ik een kantoorruimte in voor tijdschriftuitgever VNU. Een werknemer van dat bedrijf dacht dat we wel vaker voor VNU zouden werken, want, zei hij, VNU betekende ‘Verhuizen Niet Uitgesloten’.

Pseudo-verklaringen namen [4]: zwemverenigingen
Jos Praat - Sportmedewerker Haagsche Courant, Den Haag

In het kader bij het artikel over herverklaarde merknamen komen enkele sportclubs aan bod. In Den Haag deed zich wat dat betreft in de jaren zestig het volgende voor. De animositeit tussen twee zwemverenigingen, ZIOS (eigenlijk ‘Zwemmen Is Onze Sport’) en ZIAN (‘Zwemmen Is Altijd Nuttig’), leidde bij de tegenstanders tot ‘Zakken Is Ons Streven’ en ‘Zwemmen In Andermans Nat’. ZIOS is inmiddels opgegaan in DSZ en ZIAN viert binnenkort het eeuwfeest.

Pseudo-verklaringen namen [5]: VAD
Kees Keizer - Nunspeet

Aan de vele pseudo-verklaringen van merknamen in het artikel ‘Ford Onderdelen Rammelen Dagelijks’ kan ik er een toevoegen. Voor mijn geboortehuis in Nunspeet, op de Veluwe, stonden twee bushaltes van de VAD (‘Veluwse Auto Dienst’). De bussen die ik daar voorbij zag komen waren, zeker in de laatste jaren, niet meer in opperbeste staat.

In ons dorp stond de VAD dan ook bekend als: ‘Van Achteren Duwen’ of nog veel triester: ‘Voor Aankomst Dood’. Dat eerste heb ik weleens zien gebeuren; het tweede gelukkig nooit!

Pseudo-verklaringen namen [6]: meer VAD
Hans Ziekenoppasser - Voorschoten

In mijn militaire diensttijd, in 1969, reisde ik ieder weekend met de busmaatschappij VAD van station Arnhem naar de vliegbasis Deelen en terug. Vanwege de overvolle bussen stonden de letters VAD voor de honderden dienstplichtigen niet langer voor ‘Veluwse Auto Dienst’, maar meer voor ‘Veevervoer Arnhem - Deelen’.

Naschrift redactie

Op het artikel over pseudo-verklaringen in het decembernummer ontvingen we vele tientallen nieuwe inzendingen, die allemaal te vinden zijn op www.onzetaal.nl/afkorting (via die pagina blijven aanvullingen welkom). Een greep hieruit:

-	ABN (‘Algemene Bank Nederland’): ‘Andere Bank Nemen’
-	DNB: ‘Door Nout Belazerd’ (verwijzend naar Nout Wellink, president van ‘De Nederlandsche Bank’)
-	ING (‘Internationale Nederlanden Groep’): ‘Ik Niet Gebruiken’
-	NMB (‘Nederlandsche Middenstandsbank’): ‘Niet Mijn Bank’
-	AVRO: ‘Ach VARA, Red Ons’
-	VARA: ‘Verpest Alle Radio Avonden’
-	Dosko (voetbalvereniging uit Bergen op Zoom; eigenlijk ‘Door Ons Samenspel Komt Overwinning’): ‘Door Onze Schoenen Komen Ongelukken’
-	O.V.V.O. (inmiddels gefuseerde voetbalclub; eigenlijk: ‘Op Volharding Volgt Overwinning’): ‘Oude Vrouwen Voetballen Ook’
-	Citroën: ‘Carrosserie Is Treurig, Roest Op Elke Naad’
-	DAF: ‘Dagelijks Andere Fouten’
-	Kreidler: ‘Kan Rotten En Instorten Door Lekkage En Roest’
-	Lada: ‘Lelijkste Afval Der Auto-industrie’
-	Mazda: ‘Miserabele Auto Zonder Degelijke Afwerking’
-	ALM (eigenlijk ‘Antilliaanse Luchtvaart Maatschappij’): ‘Altijd Laat Maatschappij’
-	KLM (‘Koninklijke Luchtvaart Maatschappij’): ‘Kom Later Maar’
-	Akzo: ‘Alles Kan Zo Ontploffen’
-	FEBO (snackbarketen): ‘Frikandellen En Bamiballen Onverteerbaar’
-	JSB (vroegere spijkerbroek): ‘Je Stinkt Behoorlijk’
-	KNZHRM (eigenlijk: ‘Koninklijke Noord- en Zuid-Hollandsche Redding-Maatschappij’; inmiddels opgegaan in andere organisatie): ‘Kan Niet Zwemmen, Help Red Me’
-	Kluwer (uitgeverij): ‘Kom, Laat Uw Werk Even Rusten’
-	Sopla (vooroorlogs sigarenmerk): ‘Stinkt Ontzettend, Probeer Liever Andere’

Met dank aan Marco van Burgsteden, Einte Elzinga, Maurits Eykman, Rob Fabrie, ir. H. Hahn, Gerard Hubers, Herman Huipen, Geert Jan Kruizinga, Corrie Leefkens, Tom Louwman, Jan Willem Lubberhuizen, Paul Martens, Babette Meulenbelt, Marcel Rijpstra, Rein van der Schaaf en ‘Vasco’.