Van twitteren tot ontvrienden
De woorden van 2009
Redactie Onze Taal
Wat waren de opvallendste, typerendste, meest spraakmakende woorden van het afgelopen jaar?
Onze Taal-voorzitter Ernst Numann tijdens het Onze Taal-congres.
Foto: Bart Versteeg
De eerste tekenen dat het taaljaar ten einde liep, waren eind november al waarneembaar. Een hele zondag lang gonsde het in de media van het woord twitteren. Van het Radio 1 Journaal tot het NOS Journaal: overal werd gemeld dat de bezoekers van het congres van het Genootschap Onze Taal dat woord de dag ervoor met een flinke meerderheid van stemmen hadden uitverkoren tot woord van het jaar. Overigens stond Onze Taal niet alleen in deze keus - en onze taal ook niet. Een paar weken later benoemde de Amerikaanse Global Language Monitor het woord twitter tot ‘Top Word of 2009’ van het Engels.
Behalve twitteren (‘korte berichten achterlaten op internet’) waren er veel meer woorden die in 2009 ontstonden of (opnieuw) opflakkerden. Bijvoorbeeld ontvrienden, het woord van het jaar bij de verkiezing die woordenboekmaker Van Dale in december hield. Hieronder een kleine greep, in alfabetische volgorde.
boekestijntje ‘Ondoordachte en misplaatste uitspraak, gevolgd door excuses.’ Was een specialiteit van voormalig VVD-Tweede Kamerlid Arend Jan Boekestijn. Toen hij uit de school geklapt had over een vertrouwelijke ontmoeting van Kamerleden met koningin Beatrix, was de maat vol. Hij nam ontslag. Boekestijntje was toen al een begrip. Het werd op het Onze Taal-congres tweede bij de verkiezing van het woord van het jaar, met 17% van de stemmen.
deeltijd-WW Op 1 april 2009 geïntroduceerde regeling waarmee werknemers die door de economische crisis tijdelijk onvoldoende werk hebben, voor een deel de WW in kunnen. Zo blijven ze behouden voor het bedrijf waarvoor ze werken en kunnen ze weer volledig aan de slag als de economie aantrekt.
Koninginnedagdrama Verwijzing naar de gebeurtenissen op Koninginnedag 2009, toen in Apeldoorn een zwarte Suzuki Swift inreed op een mensenmassa die stond te kijken naar de koninklijke stoet die op dat moment voorbijtrok. Inclusief de bestuurder van de auto vonden acht mensen de dood.
kopvoddentaks Waarschijnlijk het woord dat de meeste opschudding veroorzaakte - in elk geval in de Nederlandse politiek. Gemunt door PVV-leider Geert Wilders, betekenis: ‘belasting op het dragen van hoofddoekjes’. Met 11% derde bij de Onze Taal-verkiezing.
mama appelsap Verschijnsel dat Engelstalige (of andere niet-Nederlandstalige) liedregels verstaan worden als Nederlandse teksten. Genoemd naar het nummer ‘Wanna Be Startin’ Somethin’ van Michael Jackson, waarin mensen meenden de regel te horen: ‘Mama say, mama sa, mama appelsap’. Beroemd geworden door het BNN-radioprogramma Timur, waarin deze gevallen verzameld worden.
Mexicaanse griep (Officiële naam (nieuwe) influenza A (H1N1), aanvankelijk ook wel bekend als varkensgriep.) In Mexico ontstane griep, die in juni van de Wereldgezondheidsorganisatie de kwalificatie pandemie kreeg. Door sommigen gevreesd vanwege de kans op een agressieve variant, door anderen bespot vanwege de bangmakerij die er in hun ogen mee gepaard ging. (Zie ook vaccinatieangst.)
ontvrienden Internetwoord, dat zoveel betekent als ‘virtuele vrienden schrappen uit vriendenlijstjes op sociale-netwerksites als Hyves en Facebook’. Half december werd het door Van Dale en dagblad De Pers na een internetverkiezing uitgeroepen tot woord van het jaar. Tweede werd Mexicaanse griep (dat bij Onze Taal zesde werd - zie aldaar), derde hypotheekleed. Andere kandidaten bij Van Dale: oeps-gebied, tomtomburger, griepcommissaris, zeilmeisje, recessionista, twitterazzo en spuugkit.
twitteren Het op internet plaatsen van korte berichtjes over waar je bent en wat je doet, bereikte vorig jaar een grote hoogte. Minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen bijvoorbeeld profileerde zich als fervent twitteraar. Precies 30% van de stemmers op het Onze Taal-congres vond twitteren het woord van het jaar.
vaccinatieangst In november kregen zo'n 6,5 miljoen mensen een oproep voor een prik tegen de Mexicaanse griep (zie daar). Maar al snel gingen geruchten dat het vaccin een gif bevatte, en anders wel een nanochip die burgers tot slaaf zou maken. Actiegroepen als ‘De spuit blijft eruit’ en ‘prikmijmaarlek.nl’ riepen op de griepprik te weigeren, maar uiteindelijk zou het gros van de opgeroepen mensen zich laten inenten.
vuvuzela Zuid-Afrikaans blaasinstrument dat wordt gebruikt door publiek bij voetbalwedstrijden. Kan een geluid voortbrengen van maar liefst 130 decibel. Ondanks hevige protesten van diverse commentatoren en voetballers (vooral tijdens de Confederations Cup dit jaar in Zuid-Afrika) heeft de FIFA besloten om de vuvuzela niet te verbieden tijdens het wereldkampioenschap voetbal, komende zomer in Zuid-Afrika.
Auteursrechtelijk beschermd