Onze Taal. Jaargang 78

[p. 223]

Taalergernissen

Hoort of ziet u taalverschijnselen die u lelijk, verwerpelijk, leuk, nieuw of anderszins opmerkelijk vindt? Laat het ons dan weten. Liefst per e-mail ([e-mail], met vermelding van uw adres) of anders per reguliere post (Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag).

Nooit ente nimmer
Paul J. Marcus - Amsterdam

Geregeld is het op radio en televisie te horen. Zoals op 9 januari, op radio 1, toen een geïnterviewde politicus zei: ‘nooit en tenimmer’ (of ‘nooit ente nimmer’?). Ik weet niet wie daarmee begonnen is, maar Geert Wilders gebruikt deze uitdrukking om de haverklap. En anders wel zijn partijgenoten. Zo zei PVV'er Hero Brinkman 14 april bij Pauw & Witteman dat zijn partij de aanstelling van Ali Eddaoudi als ‘legerimam’ ‘nooit ente nimmer’ zou steunen.

Het moet natuurlijk zijn nooit ofte nimmer, waarbij ofte de oude versie van of is.

Verdachte
Marieke van Buytene - Den Haag

Ik erger me aan het politiek - of eigenlijk juridisch - correcte gebruik van verdachte als er wordt bedoeld: de werkelijke dader. in de vierentwintig uur na de aanslag op Koninginnedag in Apeldoorn werd de man in de zwarte Suzuki Swift in alle nieuwsuitzendingen ‘verdachte’ genoemd, terwijl half Nederland getuige was geweest van zijn misdaden. Die overdreven correctheid beperkt zich niet tot het Nederlands. Zo werd in een aflevering van een Amerikaanse misdaadserie consequent het woord suspect gebruikt tijdens het opstellen van een daderprofiel.

Kromme vliegtuigtaal
Theo Geels - Gouda

Ik reis nogal eens per vliegtuig en erger me dan rot aan/verbaas me over/lach me een kriek om de taal die stewardessen gebruiken of die op de van tevoren opgenomen bandjes staat. Zo spreekt men in de berichten die over de hoofden van de passagiers worden uitgestrooid dikwijls onnodig deftig over ‘compartimenten’ (‘bagagekastjes’) of men gebruikt ouderwetse zinsconstructies als: ‘welke zich boven uw hoofd bevinden’. Of men praat krom als: ‘zodra als de deuren gesloten zijn’.

Maar ik kreeg werkelijk de stuipen toen ik ze voor het eerst hoorde vertellen dat men tijdens de verkoopronde alle ‘voorname’ valuta accepteerde. Het klinkt werkelijk of het vertaald is uit het Engels door iemand die in Korea woont met een Nederlandse moeder en een Russische vader.

De bewolking breidt uit
René Appel - Amsterdam

Er is een sterke neiging om overgankelijke werkwoorden onovergankelijk te maken, en dus zonder lijdend voorwerp te gebruiken. Het lijdend voorwerp, bijvoorbeeld de weg in ‘Rijkswaterstaat verbreedt de weg’, wordt dan onderwerp: ‘De weg verbreedt.’

Deze tendens is ook zichtbaar bij wederkerende werkwoorden (zoals zich vernieuwen, zich kwalificeren, zich uitbreiden, zich opheffen) die worden ontdaan van hun wederkerend voornaamwoord zich, zodat de volgende constructies gebruikelijk worden:

-	De Volkskrant vernieuwt.
-	Dit gebouw kwalificeert als een van de meest duurzame gebouwen van Europa.
-	De bewolking breidt uit naar het noorden.
-	Antiquariaat Wout Vuyk heft op.

Het lijkt soms of er een verbod rust op het gebruik van de lijdende vorm. Klinkt ‘De Volkskrant wordt vernieuwd’ soms te passief? Of ‘Antiquariaat Wout Vuyk wordt opgeheven’?

Foto: René Appel