Spaan
Indianen
Als ik één verschil zou moeten noemen tussen het jaren-vijftig-lezen en dat van nu is het, toegespitst op kinderboeken, de huidige verwerping van oude spelling en archaȹsch taalgebruik. Kinderen hebben geen zin meer in stoffigheid, dus uitgeverijen slaan aan het moderniseren. Of omgekeerd, dat weet je nooit.
Ik was gek op oude spelling. Bij mijn oma's in Haarlem en in de bibliotheek vond ik boeken waar de uitgang -s werd gespeld als -sch. In die boeken waren dubbele klinkers in open lettergrepen scheering en inslag. Heerlijk was het. De oude geuren bij mijn oma's, het gelige papier, de flauwe schemerlampen, kolenkachels en de dubbele o in droomen schiepen een gevoel van warmte dat de centrale verwarming zo pijnlijk ontbeert.
Het is een sentiment dat door de Haarlemse schrijver Arthur Japin op sluwe wijze wordt geëxploiteerd. Eerst schreef hij met De zwarte met het witte hart een nieuwe De Artapappa's, de legendarische jeugdroman van J.B. Schuil uit Haarlem uit 1920. Het boek bracht me als kind keer op keer aan het huilen. Ik herlas alle boeken van Schuil, de beste kinderboekenschrijver van ons taalgebied. Ooit hoorde hij in Indië van een zekere Puk het verhaal van de twee zwarte koningskinderen Kwasi Boakije en Kwame Poku van de stam der Ashanti's. Schuil verwerkte het verhaal in De Artapappa's. Daarin zijn de hoofdpersonen Paul en Bloemfontein, de zoon en een neef van een koning bij de ‘Wilden’ in Zuid-Afrika. Eentje ging dood. Dan huilde ik. Japin verklaarde, na beschuldigingen van plagiaat, De Artapappa's een vervelend boek te vinden. Dat zegt hij nu, nadat hij er eerst zijn karaoke-versie van heeft gepubliceerd. Dat is flauw.
Andere jeugdlectuur waaraan ik verslaafd was, ging over indianen. De serie over het Comanche-opperhoofd Tecumseh herlas ik even vaak als de boeken van Schuil. In de ‘Prisma Juniores’-reeks had je boeken over de Pioniers. Dat waren blanken, Duitsers of Nederlanders van oorsprong, die in Baltimore een huifkar kochten om in colonne af te reizen naar het Wilde Westen. In Oregon aangekomen begonnen ze een ranch. Vaak kwamen ze niet aan in Oregon, maar werden ze overvallen door indianen. Hoewel ze hun huifkarren dan in een cirkel opstelden en met scherp terugschoten, werden ze gespietst en gescalpeerd door Sioux, Apaches of Comanches.
Ook hierover heeft Japin een ‘roman’ geschreven: De overgave. Hij is, gek genoeg, vóór de indianen, terwijl zij toch wrede roodhuiden waren die je met één glaasje vuurwater onder tafel kon drinken.
Van zijn indianenboek heeft Japin bijna tweehonderdduizend stuks verkocht, en hij won er de NS Publieksprijs mee. Ik pleit voor een herdruk in een beperkte oplage in oude spelling en op vergeeld papier.
Henk Spaan
Auteursrechtelijk beschermd
