Onze Taal. Jaargang 77

[p. 287]

Guus Middag
Zong
Het regent zonnestralen

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Soms zit er te veel verhaal in een lied. Dan dringt het begin goed tot je door, maar het middenstuk niet meer, en ook niet de nasleep en de achtergronden en de conclusie die daar dan nog op volgen. ‘Het regent zonnestralen’ van Acda en De Munnik is jarenlang zo'n lied voor mij geweest. Het begint op verteltoon, met een verhaal over een man, Herman, die ‘op een terras ergens in Frankrijk in de zon’ zit. Hij leest in de krant dat zijn auto ergens in Frankrijk uit de bocht is gevlogen en volledig is uitgebrand. De eerste reactie lijkt mij: wat een geluk voor Herman dat hijzelf niet in die auto zat. Tweede reactie: wat jammer van de auto. Maar uit het vervolg blijkt dat Herman zijn auto net daarvoor had verkocht. Dat zou dan zelfs een verdubbeld gevoel van geluk kunnen geven. En dan ligt het voor de hand dat het refrein begint met een opgelucht en vertraagd gezongen ‘oh, oh, oh’ en een al even opgelucht klinkend advies: ‘even rustig ademhalen’. En dan nog maar eens, bij wijze van ademhalingsoefening, ‘oh, oh, oh’, om de eerste opwinding en schrik te verwerken, en de bijbehorende hoge hyperventilatie-ademhaling terug te brengen tot de diepe buikademhaling.

■Naturel Nederlands

Thomas Acda (l.) en Paul de Munnik.
Foto: Bob Bronshoff

Het leek eerst pech, maar bij nader inzien heeft onze Herman geluk gehad en kan hij opgelucht ademhalen: ‘het lijkt of het regent als altijd, maar het regent zonnestralen.’ Mooi gezegd. En verrassend gezegd. Het is een nieuwe uitdrukking die al meteen klinkt als een oude vertrouwde zegswijze, even naturel Nederlands als ‘Na regen komt zonneschijn’ of ‘Er is geen wolkje zo donker of er zit wel een zilveren randje aan.’ Op het gebied van weer en stemming lopen in het Nederlands van oudsher al allerlei betekenislijnen door elkaar. Naast zonnestralen zijn er waterstralen, en bui kan verwijzen naar regen, maar ook naar een gemoedstoestand, en zelfs kun je spreken van ‘een zonnige bui’. In een zeeklimaat is het niet ongebruikelijk om op een en hetzelfde moment regen en zon te zien. En na een regenbui kunnen de in de verte weer doorbrekende zonnestralen ook daadwerkelijk meer lijken op water- dan op lichtstralen.

Zo had het lied, uit 1998, over mazzelaar Herman zich ongeveer in mijn beleving vastgezet: als een logische samenloop van pech en geluk, regen en zon. En zo hoefde ik, als het weer eens voorbijkwam, alleen maar het refrein gedachteloos mee te blèren. Totdat ik onlangs de tekst onder ogen kreeg en voor het eerst ging lezen wat er allemaal nog meer in dat lied gebeurt. Ik zag nu dat Herman het bericht las ‘in het AD’. Die had hij blijkbaar gekocht, daar in Frankrijk. Zou het Algemeen Dagblad een auto-ongeluk met een Nederlandse auto in Frankrijk melden? En zou dan de naam van de eigenaar erbij staan? Het zou kunnen, maar erg waarschijnlijk is het niet. Het is ook niet erg waarschijnlijk dat er - zoals het lied meldt - al meteen een overlijdensadvertentie van de veronderstelde eigenaar in de krant zou staan. Auto uitgebrand, verkoold lijk van een ander, blijkbaar niet of verkeerd geïdentificeerd, en dan wordt de oorspronkelijke eigenaar doodverklaard en door de familie betreurd - en dat alles binnen een week. Toch is dat wat we volgens het lied moeten geloven. ‘Herman leest wel honderd keer de krant, / het staat er echt, pagina achttien, zwartomrand.’

■Nieuw leven

We krijgen er nog allerlei achtergrondinformatie bij. Over de midlifecrisisschrik die Herman ‘een week geleden in een park in Amsterdam’ trof. Die had hem doen inzien dat hij moest breken met zijn oude leven. Het is het klassieke verhaal van de man die geen van zijn jongensdromen in vervulling heeft zien gaan en er daarom alsnog tussenuit knijpt. Auto verkopen, op de bonnefooi naar Frankrijk. Het geeft onze Herman een groot gevoel van herwonnen vrijheid, maar hij wordt er ook wel een beetje radeloos van. Wat nu te doen met al die vrijheid? In die hulpeloze toestand leest hij dan zijn eigen doodsbericht. Zijn hele vroegere leven is nu ook officieel doodverklaard, of hij wil of niet. ‘Nu was-ie niks niet niemand nergens meer, / kan dus gaan waar-ie maar wil.’

Herman kan, ook al durft hij het zelf nauwelijks te geloven, nu pas echt een nieuw leven beginnen. Dat is wat hij dan toch maar, sullig en schoorvoetend, gaat doen, vanaf zijn Franse terras. ‘Als dit het is, is dit het’, spreekt hij zichzelf toe, ‘en we zullen het wel zien.’ Het is een wat druilerig optimisme dat hier wordt uitgezongen. Herman kan de zon weer in het water zien schijnen, maar het is wel een heel waterig zonnetje. Het bijbehorende halfslachtige gevoel wordt nog maar eens mooi gevangen, en herhaald, in de refreinregel waarmee Acda en De Munnik het Nederlands van een nieuwe multitoepasbare weerzegswijze hebben voorzien: ‘het regent, en het regent, zonnestra-ha-len.’