Onze Taal. Jaargang 77

[p. 252]

Ton den Boon
Net als in de film
Inconvenient truth

Tientallen woorden die oorspronkelijk alleen bekend waren van een film, zijn de laatste decennia onze taal binnengeslopen, en er komen er steeds meer bij: van dirty dancing tot killingfields en van out of Africa tot una giornata particolare. In de rubriek ‘Net als in de film’ bespreekt Ton den Boon, hoofdredacteur van de grote Van Dale, om de maand zo'n filmwoord.

Een waarheid waar je je ongemakkelijk bij voelt, een waarheid waar je je geen raad mee weet, een pijnlijke waarheid, kortom een harde waarheid - sinds pakweg medio 2007 wordt zo'n waarheid nogal eens heel bijdetijds een ‘inconvenient truth’ genoemd. Kijk maar in de krant. Daarin vind je vandaag de dag regelmatig passages als de volgende:

De filmposter van Al Gore's An Inconvenient Truth (2006)

De beleidsmakers van nu kijken door een sleutelgat naar de levenscycli van onze planeet; daardoor is CO₂-bestrijding een doel op zich geworden. Als we echter naar het totale plaatje kijken, dan zien we dat de aarde in haar bestaan voortdurend grote klimaatveranderingen heeft gekend. Niet door antropogene, maar door natuurlijke factoren. Is de aanwijzing dat ons klimaat niet maakbaar is wellicht de échte inconvenient truth?
(Het Financieele Dagblad, 15-5-2008)

Dat het in het bovenstaande stukje over klimaatveranderingen gaat, is natuurlijk geen toeval: de uitdrukking inconvenient truth gaat terug op de titel van de documentairefilm die ook wel bekendstaat als de ‘klimaatfilm van Al Gore’. Deze film, gemaakt door Davis Guggenheim en uitgebracht in mei 2006, laat de boodschap zien van de voormalige Democratische Amerikaanse presidentskandidaat Al Gore, die al jarenlang rondtrekt langs overheden, bedrijven en het publiek om aandacht te vragen voor de gevolgen van de klimaatverandering.

■Houdbaarheidsdatum

Nog voor de première werd de film gehypet, waardoor de titel al vertrouwd aandeed toen de film er eenmaal was. Je moest in 2006 wel onder een grote steen leven om niet op z'n minst over An Inconvenient Truth te horen, maar heel veel mensen gingen de film ook daadwerkelijk bekijken, was het niet in de bioscoop, dan was het wel op school. Ook de kritiek op de film - of onderdelen daarvan - van sommige klimaatdissidenten droeg bij aan de naamsbekendheid.

Al snel zong de titel zich los van de film. Aanvankelijk kwam die vooral voor in discussies en publicaties over klimaat, weer en natuur, zoals in deze tekst over de grote branden die in 2007 Californië teisterden:

‘Deze enorme branden zijn een onbedoeld gevolg van het brandweerbeleid dat elk brandje wil onderdrukken.’ Hier openbaart zich weer een inconvenient truth voor de mens.
(Trouw, 30-10-2007)

Maar later heeft inconvenient truth zijn toepassingsgebied verruimd tot nieuwe, deels aan het klimaat gerelateerde zorgen: de voedselcrisis, de stijgende olieprijs en de gevolgen daarvan aan de pomp, en de financiële zorgen die voortvloeien uit de krediet- en hypotheekcrisis. Het Financieele Dagblad schreef bijvoorbeeld op 26 januari van dit jaar:

Het lukt bankiers en vermogensbeheerders niet de juiste aandelen te kiezen en op het juiste moment in en uit te stappen. Dat is een ‘inconvenient truth’ voor bankiers.

Omdat de uitdrukking inconvenient truth in onze taal nog erg jong is, is het eigenlijk nog te vroeg om definitieve uitspraken te doen over de houdbaarheidsdatum ervan. Maar naarmate de uitdrukking zich steeds verder losmaakt van natuur en klimaat, wordt de kans groter dat die in de woordenboeken terechtkomt. Zo heeft An Inconvenient Truth niet alleen bijgedragen aan ons klimaatbewustzijn, maar ook onze taal duurzaam verrijkt.