Onze Taal. Jaargang 77

[p. 109]

Guus Middag
Zong
Suzanne

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Hans Lodeizen (1924-1950) is de jonggestorven dichter van quasi-diepzinnige zweemregels en puberale gevoeligdoenerij. Ik sla een Lodeizenboek open en lees: ‘als ik nu ga zal / het zomer zijn voor het garen // maar ik lig nog aan je armen / verankerd in de haven van de / stad maar ik ben nog bij je’, en zo nog vele regels verder. Je moet ervan houden. Het is hetzelfde soort gevoelige vaagheid dat te vinden is in het liedje ‘Suzanne’, waarmee Herman van Veen in 1969 bekend werd. Een eenvoudig tokkelliedje met veel zweem en sfeer. Een praatstem vertelt het verhaal van een vaag meisje, Suzanne. Zij neemt je mee naar een bank aan het water, om naar de schepen te gaan kijken. ‘Duizend schepen gaan voorbij / en toch wordt het maar niet later.’ De tijd staat stil. Dat wijst meestal op verliefdheid, maar zo eenvoudig is het niet.

■Meeuwen

Het is wel prettig samen, maar er ontbreekt iets. Soms lijkt alles goed te gaan met deze Suzanne: ‘En ze geeft je pepermuntjes / want ze geeft je graag iets tastbaars.’ Toch wil de zanger daarna tegen haar zeggen dat het tussen hen nooit iets zal worden: ‘Ik kan jou geen liefde geven.’ Maar voordat dat gebeurt, beginnen opeens de meeuwen te schreeuwen, en in hun gekrijs hoort de zanger weer een andere boodschap: ‘Je hebt steeds van haar gehouden.’ Hoe nu verder? Het refrein zegt dat de zanger wel met haar verder wil (‘samen naar de overkant’), maar hij doet het nog niet. Het refrein zegt ook dat hij haar wel kan vertrouwen (‘want ze houdt al jouw gedachten / in haar hand’), maar ook dat doet hij nog niet. Zo blijft het lied na zijn eerste couplet en refrein steken in twijfel. Ik verklap niet veel als ik zeg dat het aan het eind, na drie coupletten en drie refreinen, niet anders is. Ook daar: Suzanne, bankje, water, zonlicht, glimlach - maar ook dan weet hij nog steeds niet wat hij wil.

Tussen het vage begin en het vage einde zit een vaag middenstuk, waarin het opeens, op dezelfde toon en op dezelfde tokkelmelodie, over Jezus gaat, en over Diens vermogen om over het water te lopen. ‘En Jezus was een visser / die het water zo vertrouwde / dat Hij zomaar over zee liep.’ Misschien moet het voor de zanger een aansporing zijn om meer in Suzanne te gaan geloven. Als je maar genoeg gelooft, kun je over water lopen, leert Jezus. Als je maar genoeg in Suzanne gelooft, kun je zo met haar mee, ‘samen naar de overkant’, zou de zanger kunnen concluderen. Maar ook dat doet hij niet.

Leonard Cohen en Judy Collins in 1966.
Foto: David Gahr

■Hippiemeisje

‘Suzanne’ is een bewerking van een liedje van Leonard Cohen. Het is wel aardig om te weten dat het eerst een gedicht was, en dat Cohen het niet voor zichzelf op muziek zette, maar voor zangeres Judy Collins, in 1966. Nog aardiger is het om te weten dat het vage en dromerige lied wel degelijk teruggaat op een duidelijke aanleiding. Cohen trok in de zomer van 1965 een tijdlang op met ene Suzanne Verdal McCallister. Zij was een wat mysterieus en zweverig hippiemeisje, en dat was ze eigenlijk nog steeds toen ze in 1998 geinterviewd werd door de BBC-radio: een danslerares en massage-therapeute, wonend in een kleine woonwagen, samen met haar zeven katten. Zij vertelde toen over haar jonge jaren in Montreal en over haar krakkemikkige huisje op de oever van de Saint Lawrence-rivier. ‘There was so much energy and sharing and inspiration and pure moments and quality times together on very little or no money.’ In die paradijselijke, halfreligieuze hippiesfeer dook ook Leonard Cohen op, maar zonder er helemaal in op te durven gaan - zoals uit zijn gedicht al bleek.

In het Engels gaf Suzanne haar vriendje vaak thee en sinaasappelen: ‘And she feeds you tea and oranges / that come all the way from China.’ ‘Oranges’ zijn sinaasappelen en die komen oorspronkelijk inderdaad helemaal uit China, zoals het woord al zegt: ‘China's-appelen’. Van die thee en die sinaasappelen maakte vertaler Rob Chrispijn indertijd ‘pepermuntjes / want ze geeft je graag iets tastbaars.’ Dankzij het interview weten we nu dat het geen gewone sinaasappelen waren. ‘We had tea together many times and mandarin oranges’, vertelde de echte Suzanne. Mandarijnen dus. Ook dat woord verwijst naar de Chinese herkomst. Als Chrispijn dat meteen had geweten, had hij voor zijn bewerking geen pepermuntjes hoeven te verzinnen. Hij had in de citrusvruchtsfeer kunnen blijven. Evenveel lettergrepen, hetzelfde woordaccent. Zing maar mee, op zijn Herman van Veens: ‘En ze geeft je mandarijntjes / want ze geeft je graag iets tastbaars.’ Veel gezonder ook.

Voor de videoclip van dit nummer zie www.onzetaal.nl/tijdschr/zong.php.