Onze Taal. Jaargang 77

Rutger Kiezebrink
Spelen met taal
De elf acht vier zeven genoeg

Wat is er zo opmerkelijk aan stresssituatie? Wat is het langste palindroom met afwisselend klinkers en medeklinkers? Zijn er meer woorden als arbeidsonrust, lateihout en tafeldiscours? Om dat soort vragen draait het in de tweemaandelijkse rubriek ‘Spelen met taal’.

De eerste aflevering van deze rubriek, in januari, ging over woorden als stagegegevens en ukeleleleraar, die ‘bigramdrielingen’ bevatten: driemaal dezelfde combinatie van twee letters achter elkaar. Lezers van Onze Taal stuurden vele tientallen andere voorbeelden van zulke woorden, zoals papapapegaai, mamamammoet en semimimiset.

Sommige daarvan worden ook in de praktijk weleens gebruikt, zo blijkt als je ze intikt in de zoekmachine Google. De meeste Google-hits kreeg ik met het door Christine Tamminga ingestuurde woord verdwenenen (‘mensen die verdwenen zijn’, vergelijkbaar met verworpenen en verbannenen). De context waarin dat gebruikt wordt, is overigens vaak nogal beklemmend: het is onder meer een letterlijke vertaling van het Spaanse desaparecidos, dat in Argentinië gebruikt wordt voor de slachtoffers van de verdwijningen onder het Videla-regime. Twee wat luchtigere voorbeelden die ‘in het wild’ voorkomen, zijn Rabobobo('s) en stenenenergie.

Zelf ontdekte ik nog een fotomodellenwebsite met de naam Fotototaal.be: drie keer ot achter elkaar. Nieuwe inzendingen zijn nog altijd welkom.

■Homoniemen

Ondertussen ga ik verder met een nieuw onderwerp. Het Nederlands kent tal van homoniemen: woorden met meerdere betekenissen. Zo is bank zowel een geldinstelling als een zitmeubel. Ook telwoorden kunnen homoniem zijn: elf is ook een sprookjesfiguur, zeven is ook een werkwoord en het meervoud van zeef, negen is ook de verleden tijd van het verouderde werkwoord nijgen (‘buigen als groet’), en onder meer vier, acht en eenentwintig kunnen ook als werkwoordsvorm worden gebruikt. En dat zijn ze nog niet allemaal.

Dankzij die homoniemen is het mogelijk om zinnen te maken met meerdere telwoorden achter elkaar. Bijvoorbeeld: ‘Twee vrouwen van dertig negen zeven keer diep’ (30, 9 en 7 achter elkaar) of ‘Deze elf acht [= vindt] vier zeven in haar keuken wel genoeg’ (11, 8, 4 en 7). En in de zin ‘Zes zeven acht ik iets te veel’ staan de getallen zelfs in de juiste volgorde.

Er zijn ongetwijfeld langere telwoordrijtjes mogelijk, of andere zinnen waarin de getallen in een speciale volgorde staan. Ik doe hiervoor weer graag een beroep op de creativiteit van de Onze Taal-lezers. Alle vondsten zijn welkom op [e-mail] of via het postadres van Onze Taal (zie colofon).