Onze Taal. Jaargang 76

[p. 191]

Vraag en antwoord

Taaladviesdienst

Personifi(c)eren of personaliseren

?Wat is het verschil tussen personaliseren, personificeren en personifiëren?

!Personifiëren en personificeren betekenen ‘als een persoon voorstellen’. In fabels, stripverhalen, tekenfilms en dergelijke worden dieren gepersonifieerd: ze kunnen praten en denken, en verrichten allerlei andere handelingen die normaal gesproken alleen door mensen kunnen worden uitgevoerd. Personifëren en personificeren zijn vormvarianten van elkaar; personificeren komt minder vaak voor en staat (nog) niet in de woordenboeken.

Personaliseren betekent ‘een eigen, persoonlijk karakter geven’. Je kunt bijvoorbeeld briefpapier laten personaliseren: het wordt dan voorzien van je eigen naam- en adresgegevens, en aangepast aan persoonlijke wensen wat vormgeving betreft. Ook gepersonaliseerde cadeaus - bijvoorbeeld met de naam van een baby erop - en gepersonaliseerde pinpassen - met een zelfgekozen of zelfgemaakte afbeelding - worden steeds gewoner.

Persoonsvorm bij tien euro poliskosten

?Wat is juist: ‘Er is tien euro poliskosten verschuldigd’ of ‘Er zijn tien euro poliskosten verschuldigd’?

! Het enkelvoud is juist: ‘Er is tien euro poliskosten verschuldigd.’

Bedragen, zoals tien euro, zijn altijd enkelvoudig Dat betekent dat het onderwerp in deze zin zowel een enkelvoudig element bevat (tien euro) als een meervoudig (poliskosten). De basisregel om bij zulke onderwerpen de juiste persoonsvorm te kiezen is: ga na wat de kern van het onderwerp is. Een paar voorbeelden: ‘Een kilo appels kost op de markt veel minder’ (niet: ‘kosten’), ‘Er is een doosje spelden gevallen’ (niet: ‘zijn’), ‘Er zijn twee fessen melk zuur geworden’ (niet: ‘is’).

Wat deze voorbeelden gemeen hebben, is dat het eerste deel van het onderwerp een zekere hoeveelheid aanduidt. Het eerste element (euro, kilo, doosje, flessen) is de kern van het onderwerp, het tweede (poliskosten, appels, spelden, melk) is een nabepaling daarbij. De persoonsvorm van de zin heeft hetzelfde getal (enkelvoud of meervoud) als de kern van het onderwerp. Het is niet vreemd dat daar soms twijfel over bestaat, omdat - zoals de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS, 1997) het verwoordt - ‘vaak naar de betekenis het tweede substantief als het centrale element beschouwd zal kunnen worden’.

Ook pinpassen kun je personaliseren.
Postbank

Dat het enkelvoud logischer is, blijkt ook als er een voorzetsel wordt toegevoegd: een mand met appelen, een doos met spijkers, tien euro aan poliskosten, etc.

Hoe + hoe/des te

?Zeg je ‘Hoe langer ik ernaar kijk, hoe mooier ik het vind’ of ‘(...) des te mooier ik het vind’? Of zelfs ‘(...) des te mooier vind ik het’?

! Alle drie deze mogelijkheden zijn correct. In dergelijke constructies staat na hoe (en na des te) altijd een vergrotende trap: langer, sneller, eerder, etc., of een telwoord als meer of minder. Bijvoorbeeld: ‘Hoe eerder, hoe liever’, ‘Hoe meer, hoe beter.’ Achter zo'n vergrotende trap kan ook nog een zelfstandig naamwoord staan: ‘Hoe meer zielen, hoe meer vreugd.’

In korte zinnen, zoals de vaste verbindingen hierboven, is een vervolg met hoe het gewoonst; des te klinkt hier wat te nadrukkelijk. Bevat het vervolg een hele zin, dan kan zowel des te als hoe: ‘Hoe langer ik ernaar kijk, des te mooier ik het vind / hoe mooier ik het vind.’ De versie met hoe komt over het algemeen iets vlotter over; des te is wat formeler.

Als de vervolgzin met des te begint, zijn er twee volgordes mogelijk: het onderwerp (ik) vooraan en de persoonsvorm (vind) achteraan, zoals in een bijzin (‘des te mooier ik het vind’), en de persoonsvorm vooraan met daarachter het onderwerp, zoals in een vraagzin (‘des te mooier vind ik het’). De eerste volgorde wordt in oudere taaladviesboeken afgekeurd, maar is inmiddels geheel ingeburgerd.

Na hoe + vergrotende trap bestaat er een duidelijke voorkeur voor de eerste volgorde; ‘(...) hoe mooier vind ik het’ zal de meeste mensen vreemd in de oren klinken.

Klikken of clicken

?Laatst las ik op een internetsite: ‘Wilt u meer weten? Click dan hier!’ Zou klik hier een betere spelling zijn?

! Ja, alle recente naslagwerken vermelden het werkwoord klikken, en niet clicken, in de bedoelde betekenis. De grote Van Dale (2005) omschrijft die betekenis als ‘de knop van een computermuis indrukken en loslaten om een programma of functie te (des)-activeren of een link te volgen’. De gebiedende wijs van klikken is klik. Ook het werkwoord aanklikken wordt geheel op zijn Nederlands geschreven.

Deze betekenis van klikken is waarschijnlijk gebaseerd op het Engelse to click, maar zou net zo goed in het Nederlands ontstaan kunnen zijn: als je een muisknop indrukt, hoor je een klikgeluid. Dat klikken ook andere betekenissen heeft, zoals ‘verraden’ en ‘boteren’ (‘Het wilde maar niet klikken tussen ons’), is bij het ingeburgerd raken van deze relatief nieuwe betekenis kennelijk geen belemmering geweest.

Op de website van Onze Taal worden ruim elfhonderd taalkwesties besproken: www.onzetaal.nl/advies.