Onze Taal. Jaargang 76

[p. 17]

Vraag en antwoord

Taaladviesdienst

Geldbedragen

?Noteer je geldbedragen met het euroteken of met het woord euro? En wat voor leestekens gebruik je erbij?

! Normaal gesproken worden exacte bedragen met een euroteken geschreven, met name in zakelijke teksten: ‘Die sjaal kostte €14,95’, ‘Het lidmaatschap van Onze Taal kost €23,- per jaar.’ Het voluit geschreven woord euro wordt vooral gebruikt als het er niet op aankomt om het bedrag heel exact weer te geven: ‘Heb je 120 euro voor die jas betaald?’, ‘De premie stijgt gemiddeld met tien euro.’ Dat geldt ook voor zinnen waarin bijvoorbeeld een omschrijving met miljoen of miljard staat: ‘Het kostte 23 miljoen euro’, ‘Het budget bedraagt 3,25 miljard euro.’ Een zin als ‘Het budget bedraagt €3,25 miljard’ is verwarrend, omdat je eerst €3,25 leest en daarna pas miljard. Wij adviseren om het euroteken alleen te gebruiken als het hele bedrag in cijfers wordt uitgedrukt, en anders te kiezen voor een vorm als 3,25 miljard euro.

Wat de leestekens betreft: bij een notatie met het teken € wordt altijd een komma gebruikt tussen het aantal euro's en het aantal centen. Bij bedragen in hele euro's komt na de komma een (breed) streepje: €23,-. In tabellen kunnen de komma en het streepje achterwege blijven. In geldbedragen vanaf vijf cijfers worden punten gebruikt: €18.272,88, €23.312.500,-. In bedragen met vier cijfers voor de komma is de punt optioneel: zowel €1234,- als €1.234,- is juist. Meestal is de punt niet nodig.

Verwijzen naar gezin

?‘De Tokkies zijn een onaangepast gezin uit Amsterdam-West, dat zijn/hun buren terroriseerde.’ Is het zijn of hun?

!Beide zijn juist. Het bezittelijk voornaamwoord hoort hier bij het woord dat, en dat slaat terug op gezin. Vanwege gezin ligt allereerst zijn voor de hand: zijn is het juiste bezittelijk voornaamwoord bij het-woorden (met uitzondering van vrouwelijke personen en dieren, zoals het meisje, het koekalf en het zebrawijfje). Maar naar woorden die een verzameling aanduiden, kan ook met hun worden verwezen, aldus de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS). Eigenlijk wordt er dan ‘buitentekstelijk’ verwezen naar ‘de leden van de verzameling in kwestie’, dus naar de afzonderlijke personen, en niet naar de verzameling als geheel. Een voorbeeld uit de ANS: ‘Het prinselijk paar en hun kinderen brachten een bezoek aan de dierentuin.’

‘De Tokkies zijn een gezin dat zijn buurt terroriseerde.’ Of moet het zijn: ‘hun buurt’?

Voor veel mensen zal hun in de zin over de Tokkies natuurlijker klinken dan zijn. Dat wordt misschien nog extra gestimuleerd doordat de hoofdzin een meervoudig onderwerp bevat: de Tokkies.

Kennelijk/blijkbaar

?Is er een verschil tussen blijkbaar en kennelijk? Ik heb het idee dat kennelijk steeds minder gebruikt wordt.

!In de praktijk komt blijkbaar wel vaker voor, maar kennelijk is nog lang niet uitgestorven. Blijkbaar en kennelijk betekenen (meestal) hetzelfde: ‘naar aangenomen mag/moet worden’. Een zin als ‘Imke heeft blijkbaar geen geld voor een auto’ betekent dus hetzelfde als ‘Imke heeft kennelijk geen geld voor een auto.’

Maar kennelijk heeft ook een andere betekenis: ‘herkenbaar, duidelijk, onmiskenbaar’. Die wordt onder meer gebruikt in de juridische formulering kennelijk onredelijk ontslag, waarmee bedoeld wordt dat er geen reden voor het ontslag is gegeven en dat het ontslag dus onmiskenbaar onredelijk was. Buiten juridische contexten is die betekenis van kennelijk nauwelijks meer bekend; daardoor is de kans groot dat kennelijk onredelijk ontslag verkeerd geïnterpreteerd wordt.

CO²/CO2/CO₂

?Wat is juist: CO²-uitstoot, CO2-uitstoot of CO₂-uitstoot?

!Zowel het Groene Boekje als het Witte Boekje spelt CO₂-uitstoot, dus met een ‘verlaagd’ tweetje (subscript).

CO₂ is de chemische formule voor koolstofdioxide: C is het symbool voor koolstof en O voor zuurstof. Met het lage tweetje (de ‘index’) wordt in de chemische notatie aangegeven dat er in een molecuul koolstofdioxide twee zuurstofatomen zitten (tegenover één koolstofatoom). Een andere bekende chemische notatie is H₂O voor water: twee waterstofatomen (symbool: H) en één zuurstofatoom.

In de praktijk wordt de 2 vaak ‘op de regel’ geschreven: CO2. In informele teksten is daar geen bezwaar tegen, maar het is in strijd met de chemische notatieconventie. Een verhoogd tweetje is zeker niet juist: dat wordt alleen gebruikt voor het kwadraat van een getal (5² = 25) en in oppervlakteaanduidingen als m² (‘vierkante meter’). In molecuulformules wordt nooit een verhoogd cijfer gebruikt.

Slome duikelaar

?Waar komt het scheldwoord slome duikelaar (‘niet actief, saai mens’) vandaan?

!Slome duikelaar gaat terug op een historische persoon. Abraham Joseph Swalff (1745-1819) was een Amsterdamse schoenpoetser, visventer en grappenmaker die ook verhalen en gedichten in het Jiddisch schreef. Zijn pseudoniem was Sjloume Duikelaar, waarin Sjloume een Jiddische vorm is van de bijbelse naam Salomo(n). De naam Duikelaar koos hij waarschijnlijk op grond van het Middelnederlandse werkwoord duckelen (‘bukken’), aldus Marcel Grauls in zijn boek Mijn naam is haas. Hoe historische figuren in het woordenboek belandden (2001).

Er deden allerlei anekdotes over Sjloume Duikelaar de ronde en zijn naam werd (plaatselijk) legendarisch. Toen de gedachte aan deze figuur vervaagde, werd Sjloume opgevat als het bijvoeglijk naamwoord slome; zo werd slome duikelaar de benaming voor iemand die sloom overkomt, die weinig presteert.

De naam Salomo komt overigens van het Hebreeuwse woord voor ‘vrede’, sjalom, dat in die taal ook nog steeds een bekende groet is.

Op de website van Onze Taal worden zo'n duizend taalkwesties besproken. Kijk voor een overzicht op www.onzetaal.nl/advies/overzicht.php.