Oudste Nederlands nu gratis online
Tanneke Schoonheim - Instituut voor Nederlandse Lexicologie, Leiden
Vorige maand schreef Ewoud Sanders er in Onze Taal al over: het grote en gezaghebbende Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) is vanaf januari gratis via internet te raadplegen. Sinds 1 december dit jaar geldt dat ook voor een verzameling taalmateriaal van veel oudere datum: het Corpus Oudnederlands.
Vorig jaar oktober wijdden Nicoline van der Sijs en ik in Onze Taal al een artikel aan dit Oudnederlands. Daarin ging het over de overgeleverde Oudnederlandse teksten en tekstfragmenten, en over het Oudnederlands Woordenboek (ONW), waaraan momenteel op het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) te Leiden wordt gewerkt. Omdat de Oudnederlandse bronnen niet alleen nuttig zijn voor het maken van het ONW, maar ook interessant zijn voor allerlei andere vormen van historisch-taalkundig onderzoek, is ervoor gezorgd dat dit materiaal door iedereen online geraadpleegd kan worden.
Wie zich via een speciale website van het INL (www.tst.inl.nl) laat registreren als gebruiker van het Corpus Oudnederlands, kan daarna gratis grasduinen in de vele duizenden woorden tellende collectie Oudnederlands materiaal. Het oudste Nederlandse woordje ann (‘ik gun’), het inmiddels tot de canon van Nederland behorende ‘Hebban olla vogala...’ en de andere bekende en onbekende Oudnederlandse bronnen zijn nu dus voor iedereen beschikbaar. Alleen de woorden uit de Lex Salica (een wettekst uit het begin van de zesde eeuw) en het Oudnederlandse materiaal in plaatsnamen ontbreken nog. Maar binnenkort staan die er ook op.
Hoe kan het Corpus Oudnederlands gebruikt worden? Behalve naar de Oudnederlandse woordvormen die in de tekstedities voorkomen, kan er ook worden gezocht naar gestandaardiseerde Oudnederlandse en modern-Nederlandse vormen. Aan de vorm ohsson (‘ossen’) uit de Wachtendonckse Psalmen is bijvoorbeeld zowel de Oudnederlandse lemmavorm osso als de modern-Nederlandse lemmavorm os gekoppeld. Daarnaast is bij elke vorm informatie te vinden over de woordsoort, de verbuiging, en de bron met de lokaliseringen en de datering ervan. Een overzicht van alle in het Corpus Oudnederlands voorkomende bronnen is te vinden in de eveneens raadpleegbare Bronnenlijst Oudnederlands. Ook is aan elke vorm een veld gekoppeld waarin de Oudnederlandse woorden voorkomen in hun context.
Wie dus weleens met eigen ogen de oudste overblijfselen van het Nederlands wil bekijken of wie onderzoek wil doen met het materiaal uit deze periode, wordt van harte uitgenodigd om eens een kijkje te komen nemen.
Auteursrechtelijk beschermd