Onze Taal. Jaargang 75

[p. 330]

Inzicht

Raymond Noë

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Gaten in de taal

Vertalen is moeilijk. Dat komt natuurlijk doordat we het buitenlands niet perfect beheersen, maar soms ook doordat zo'n andere taal woorden heeft die verwijzen naar iets waar wij geen woord voor hebben, en die dus niet een-op-een vertaalbaar zijn. Voorbeelden daarvan zijn het Duitse Drachenfutter, ‘zoenoffers van zich schuldig voelende echtgenoten aan hun vrouw’, en het Franse frotteur, ‘man die zich in menigten tegen vreemden wrijft’. ‘Gaten in de taal’ noemde Peter Burger dit soort woorden in zijn gelijknamige serie artikelen over dit onderwerp in Onze Taal (1995-1997).

Gaten in de taal behoren tot het soort taalcuriosa dat zich graag laat verzamelen in boeken - en dan, zo blijkt, vooral Engelse. In 1988 verscheen They Have a Word for it, van de internationaal bekende vloek- en scheldwoorddeskundige Howard Rheingold (in het Nederlands verschenen onder de titel Koro (Chinees; zelfst. nw.) De hysterische overtuiging dat je penis steeds kleiner wordt). In 2004 publiceerde hij In Other Words van Christopher Moore, en in 2005 The Meaning of Tingo van Adam Jacot de Boinod. Dat laatste boek is nu als Tingo in het Nederlands vertaald door Rob van Moppes.

Jacot de Boinod bracht in dit boekje honderden ‘untranslatables’ samen, die hij zonder veel toelichting rangschikte in thematische hoofdstukken over onder meer ziekte, seks, het weer, fauna, arbeid, en eten en drinken. In die laatste categorie vinden we bijvoorbeeld het Oudgriekse protintheuo dat ‘van tevoren de lekkerste hapjes eruit pikken’ of ‘eerst voor jezelf opscheppen’ betekent, en het Schots-Gaelische giomlaireachd, dat staat voor ‘de gewoonte rond etenstijd op bezoek te komen’. En het titelwoord tingo is Paaseilands voor ‘het een voor een lenen van de spullen uit het huis van een vriend tot er niets meer over is’.

Jacot de Boinod kwam bij zijn zoektocht naar onvertaalbare woorden ook veel andere taalcuriosa tegen, en die zijn hier en daar ook in het boek terechtgekomen: lijstjes ‘valse vrienden’ (buitenlandse woorden die op Nederlandse lijken maar die een andere betekenis hebben, zoals het Engelse receipt, dat niet ‘recept’ maar ‘bonnetje’ betekent), taalweetjes en Opperlandse eigenaardigheden als woorden met heel veel klinkers achter elkaar, of woorden die alleen uit medeklinkers bestaan. Ta al op zijn leukst, kortom, maar zonder wetenschappelijk pretentie: het is vrijwel zeker dat een deel van de links en rechts bijeengegaarde woorden niet eens bestaat. Zo was in de originele Engelse uitgave van Tingo het zogenaamd Nederlandse woord plimpplampplettere opgenomen, dat ‘steentje keilen’ zou betekenen.

Tingo is een uitgave van uitgeverij Mouria en kost € 12,50 (integraal gebonden, 208 blz.).
ISBN 90 458 4844 0

Nederlands-Papiaments

Ruim een jaar geleden verscheen bij uitgever Walburg Pers het Woordenboek Papiaments-Nederlands, dat het Papiaments van Curaçao als uitgangspunt heeft, maar ook vorm- en uitspraakvarianten van Aruba en Bonaire vermeldt. Het corresponderende deel Nederlands-Papiaments is nu ook verschenen. Het bevat 40.000 trefwoorden en behandelt 1500 spreekwoorden. De lemma's geven informatie over varianten, woordsoort, uitspraak en klemtoon, woordgeslacht en de vervoegingen van werkwoorden. De gehanteerde spelling is die van Bonaire en Curaçao.

Groot woordenboek Nederlands-Papiaments. Dikshionario Hulandes-Papiamentu van drs. Igma van Putte-de Windt en dr. Florimon van Putte kost € 39,50 (gebonden, 710 blz.).
ISBN 90 5730 414 7

Vertaalwoordenboeken op cd-rom

De in 2002 verschenen cd-romversies van de grote vertaalwoordenboeken van Van Dale Lexicografie zijn nu verkrijgbaar in de herziene spelling, terwijl ook de techniek erachter is verbeterd. In het woordenboek Duits is uiteraard ook de nieuwe Duitse spelling doorgevoerd. Lezers van Onze Taal kunnen deze elektronische woordenboeken met korting bestellen (zie bladzijde 325).

De winkelprijs van de cd-roms is € 149,- per stuk. ISBN: Spaans 90 6648 480 2; Duits 90 6648 479 9; Engels 90 6648 476 4; Frans 90 6648 478 0

Groteletter-Van Dale

Om zo veel mogelijk woorden in een woordenboek te krijgen, wordt er meestal gebruikgemaakt van een zo klein mogelijk lettertype. Speciaal voor mensen die moeite hebben met zulke kleine lettertjes brengt Van Dale Lexicografie nu de zogenoemde ‘Vitale Van Dale’ op de markt. Er staan zo'n 60.000 ingangen in (ter vergelijking: de grote Van Dale bevat er zo'n 240.000), en de lemma's geven informatie over betekenis, uitspraak, woordsoort, woordgeslacht en afbreekpunten. Ook bevat het woordenboek tientallen informatiekaders die aansluiten bij de interesse van de doelgroep (49+'ers). Wie het woordenboek koopt, kan een elektronische versie ervan van het internet downloaden.

Van Dale woordenboek Nederlands op groot formaat is een uitgave van Van Dale lexicografie en kost € 42,95 (gebonden, 1040 blz.). ISBN 978 90 6648 961 5

Bijbelse werkwoorden

In 2000 publiceerde predikant Piet Schelling Symbolen in de bijbel, een naslagwerk dat ingaat op de betekenis van zelfstandige naamwoorden die een speciale rol spelen in bijbelteksten, zoals brood, wijn, lamp, wolk en ladder. Onlangs verscheen het hiermee verwante Werkwoorden in de bijbel, waarin hij uitgebreid ingaat op de religieuze en culturele achtergronden van werkwoorden als baren, bedelen, begraven, ontwaken, slapen en nog twintig andere. Bij elk van die ‘hoofdwerkwoorden’ komen ook verwante werkwoorden aan bod, in totaal een paar honderd. De beschouwingen van de religieuze betekenis worden steeds

[p. 331]

afgesloten met voorbeelden van hoe het werkwoord gebruikt wordt in teksten uit de islam, het christendom en het jodendom, en met verwijzingen naar het gebruik ervan in samenleving en cultuur (poëzie, literatuur, kunst).

Werkwoorden in de bijbel. Hun betekenis in godsdienst en cultuur is een uitgave van Meinema en kost € 52,50 (gebonden, 668 blz.). ISBN 978 90 211 4112 1

Culinaria

Fred Spaargaren schreef in 1992 Pompadour, pompernickel en pique-nique, en dit boek is nu opnieuw uitgegeven onder de titel Rabarber, ragout en ratatouille. Spaargaren beschrijft hierin de herkomst van zo'n tweehonderdvijftig gerechten en producten, voornamelijk afkomstig uit de Franse keuken, met de nadruk op het anekdotische aspect, het verhaal achter het gerecht. Omelet, sandwich en grog komen op die manier aan bod, maar ook de chiquer klinkende salade belle-Hortense, sauce Mornay en sole Murat, alsmede de biefstukvariëteiten tournedos Parmentier, tournedos Rossini en tournedos Rachel.

Rabarber, ragout en ratatouille is een uitgave van BZZTôH en kost € 13,50 (gelijmd, 173 blz.). ISBN 978 90 453 0612 4

Tolken

De Vlaamse Raïssa De Keyser is arabiste en slaviste, spreekt zes talen en is werkzaam als ‘sociaal tolk’ Russisch, wat betekent dat ze vooral intermediair is tussen hulpzoekende buitenlanders en allerhande zorginstellingen. In Horen, zien en tolken beschrijft ze haar werk - dat uiteraard veel meer van haar vraagt dan het tolken alleen - en laat daarbij veel, soms ontroerende gebeurtenissen uit de praktijk voorbijkomen.

Horen, zien en tolken. Werken als tolk in de sociale sector is een uitgave van Academia Press en kost € 14,- (ingenaaid, 110 blz.).
ISBN 90 382 0940 1

En verder:

•	Schrijfgids voor economen van Susanne Gerritsen. Derde druk (eerste 1998) van een boek dat economen en economiestudenten laat ‘kennismaken met regels en eisen voor het schrijven van wetenschappelijke teksten’. Uitgeverij Coutinho, € 17,50 (ingenaaid, 218 blz.). ISBN 978 90 469 0024 6
•	Internationale zakenbrieven van Sander Schroevers. Correspondentiehulp voor het Engels, Frans, Duits, Spaans en Italiaans. Kluwer, TaalAnker-reeks (nr. 58), € 31,50 (gelijmd, 104 blz.). ISBN 90 13 03911 1
•	Correct taalgebruik van Willy Smedts e.a. Achtste, omgespelde en bijgewerkte druk van deze in Vlaanderen populaire schrijfhulp, die zich vooral richt op correct idioom. UGA, € 29,- (gelijmd, 325 blz.). ISBN 90 6768 808 8
•	Dag in dag uit, van woord tot woord van Willy Smedts. Zesde, omgespelde en bijgewerkte druk van een gids met vijfhonderd Standaardnederlandse alternatieven voor in Vlaanderen veelgebruikte woorden. Acco, € 10,50 (ingenaaid, 90 blz.). ISBN 90 334 6252 4
•	Creatief schrijven van Karel Witteveen. Schrijftechnieken en -vaardigheden voor schrijvers van beleidsnota's tot die van reisverhalen. Boom, €22,50 (ingenaaid, 150 blz.). ISBN 978 90 8506 306 3
•	Prisma basisgrammatica Italiaans van Rosanna Colicchia. Italiaanse grammaticaregels in begrijpelijke taal. Met oefeningen. Het Spectrum, €14,90 (gelijmd, 192 blz.). ISBN 90 274 2309 1
•	Dictosaurus. Engelse schrijfondersteuning speciaal voor kinderen, bestaande uit een spellingcontrole, een woordenboek (Oxford School Dictionary) en een thesaurus. Polderland, € 58,50. Meer informatie en bestellingen: www.polderland.nl.
•	Leescultuur onder vuur. Zes voordrachten over geletterdheid van Marita Mathijsen, Thomas Vaessens e.a. KNAW, € 13,- (ingenaaid, 70 blz.). ISBN 90 6984 486 9