Onze Taal. Jaargang 75

Neem Afrikaans op in Taalunie

Werend Griffioen - Utrecht

Niemand laat zijn eigen kind alleen. Maar de Nederlandse Taalunie wel. De alleraardigste krant Taalpeil, die in 2005 verscheen naar aanleiding van het 25-jarig jubileum van de Taalunie, maakt trots gewag van de 22 miljoen Nederlandssprekenden in de Lage Landen, Suriname en de Antillen, die samen dus de Taalunie vormen. Maar horen de circa 6 miljoen Afrikaanssprekenden daar ook niet bij?

Het Afrikaans wordt weliswaar vaak als een afzonderlijke taal beschouwd, maar de genen van het Nederlands zitten er zo herkenbaar in. Het idioom, de zinsbouw, de woordvormen en de uitspraak, kortom de hele grammatica van het Afrikaans, vormen een taalweefsel dat in hoofdzaak Nederlands is. Zonder enige kennis van het Afrikaans had ik in Zuid-Afrika binnen twee dagen het systeem door en las ik moeiteloos de Afrikaanstalige kranten en boeken. Ik zal de enige niet zijn die deze verrassing in de schoot geworpen kreeg.

Maar het gaat niet heel goed met het Afrikaans. Het wordt nog steeds ervaren als de taal van de apartheid. Afrikaanse plaatsnamen maken stilaan plaats voor Zoeloeen Xhosa-namen - zo heet Pretoria tegenwoordig Tshwane. En Afrikaanse kranten en tijdschriften hebben het moeilijk doordat het Engels almaar meer als lingua franca fungeert (zie ook het artikel hiervóór - red.).

Taalunie, omarm het Afrikaans. Red de rijkdom van vier eeuwen Nederlandse taalcultuur en help mee om het Afrikaans vitaal te houden. Kan het niet op regeringsniveau, dan via een vriendenband met subsidies waar nodig en culturele uitwisseling waar het maar kan. Amper honderd jaar geleden was het Nederlands nog de officiële taal van Zuid-Afrika. De historische banden, de onmiskenbaar Nederlandse grammatica en de rijkdom van het Afrikaans vallen niet te ontkennen. Hollandse nuchterheid en efficiëntiedrang hebben al veel monumenten doen vallen. Wat verloren gaat, komt nooit meer terug. De spijt komt erna. Taalunie, voorkom dat en neem ons kind uit Zuid-Afrika liefdevol op in de schoot van de Nederlandstalige wereldgemeenschap.

Naschrift Nederlandse Taalunie

Sinds 1995 ontplooit de Nederlandse Taalunie vele initiatieven in Zuid-Afrika. Die zijn gericht op de stimulering van de studie van het Nederlands. De Taalunie geeft hiermee uitvoering aan het Taalunieverdrag, dat uitsluitend gericht is op de Nederlandse taal. Het Afrikaans valt daar dus niet onder.
Natuurlijk sluit de Taalunie bij de uitwerking van haar beleid niet haar ogen voor de bijzondere taalsituatie in Zuid-Afrika en de positie van het Afrikaans daarbinnen. Er staan gezamenlijke projecten op stapel, bijvoorbeeld op het gebied van taal- en spraaktechnologie. Deze samenwerking is wederzijds zeer gewenst en speelt in op een verzoek van de Zuid-Afrikaanse regering.
Verdergaande samenwerking met Zuid-Afrika behoort zeker tot de mogelijkheden. Daarbij moet wel rekening worden gehouden met het karakter van de Taalunie. De Taalunie is een intergouvernementele organisatie waarvan de bewindslieden van de deelnemende landen het beleid bepalen. Dit Comité van Ministers kan niet eenzijdig initiatieven (in een ander land) ontplooien. Overleg met hun Zuid-Afrikaanse collega's en gedeelde wensen en behoeften vormen de basis voor gezamenlijke activiteiten.