Onze Taal. Jaargang 75

[p. 222]

Inzicht

Raymond Noë

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Dialectwoordenboeken

Wie denkt dat het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) het enige woordenboek in Nederland is dat uit tientallen delen bestaat, heeft het mis. Zo is er het Woordenboek voor de Friese taal, met 24 delen, en ook nog het Woordenboek van de Limburgse dialecten, dat uiteindelijk 40 banden zal omvatten (die weliswaar veel minder dik zijn dan de delen van het WNT) en het Woordenboek van de Vlaamse dialecten, waarvan tot nog toe 21 afleveringen verschenen zijn. En dan bestaat nog het Woordenboek van de Brabantse dialecten (WBD), waarvan onlangs het drieëndertigste en laatste deel is verschenen (het eerste dateert van 1967).

Grote dialectwoordenboeken als het WBD hebben als doel het in kaart brengen van de woordvariatie en -verspreiding binnen het gehele dialectgebied, en daarom zijn ze thematische opgezet: de woorden komen per onderwerp aan bod, onderverdeeld in drie groepen: agrarische woorden, andere vaktermen (van de bakker, de smid, etc.) en de algemene woordenschat. De lemma's worden vaak geïllustreerd met dialectkaartjes waarop de verspreiding in beeld is gebracht, en omdat nogal wat vaktermen tegenwoordig niet meer bekend zijn, worden veel ervan verklaard met een praatje en/of een plaatje.

Het Woordenboek van de Brabantse dialecten is in zijn geheel te koop voor € 850,- bij publishing-on-demand-uitgeverij Gopher, maar op de website van het woordenboek (www.ru.nl/dialect/wbd, ook voor bestellingen) kan men de gehele inhoud van de afleveringen over de algemene woordenschat bekijken en doorzoeken.

Een ander soort dialectwoordenboeken zijn de plaatselijke uitgaven, waarin het taaleigen van een plaats (alfabetisch) geïnventariseerd wordt. Terwijl de regionale dialectwoordenboeken het werk zijn van wetenschappers, worden deze kleine woordenboeken meestal samengesteld door liefhebbers, die er veel van hun vrije tijd in stoppen. Een voorbeeld van zo'n plaatselijke uitgave is Slierechs van a tot z, waarin ‘Slierechs’ staat voor Sliedrechts. Het boek bevat woorden die zeker niet in de grote Van Dale voorkomen, zoals onderbere (‘vuil met schoenen of klompen naar binnen lopen’), maar ook heel veel die enkel een variatie op het Standaarnederlands zijn, zoals ombeweund (‘onbewoond’) en vaogevuur (‘vagevuur’). Het boek is geïllustreerd met tekeningen en foto's uit de oude doos, en in de inleiding wordt ingegaan op de ‘Slierechse’ uitspraak en bepaalde eigenaardigheden in de woordvorming en grammatica.

•	Woordenboek van de Brabantse dialecten. Deel II, aflevering 9. Vaktaal van de imker van drs. Lenie Messelink-Zijlmans is een uitgave van Gopher Publishers en kost € 22,50 (gelijmd, 157 blz.) ISBN 90 5179 261 1
•	Woordenboek van de Brabantse dialecten. Deel III, sectie 1: De mens als individu, aflevering 3, kleding van Griet Coupé is een uitgave van Gopher Publishers en kost € 35,- (gelijmd, 469 blz.) ISBN 90 5179 235 2
•	Slierechs van a tot z. Woorden, uitdrukkingen en taaleigen van het Sliedrechts dialect is een uitgave van de Historische Vereniging Sliedrecht en kost € 14,90 (excl. porto; bestellingen per e-mail: [e-mail]) (ingenaaid, 431 blz.). ISBN 90 810722 1 8

Amsterdams mooiste woord

Lezers van de Amsterdamse krant Het Parool kozen eind mei achenebbisj tot het mooiste Amsterdamse woord, nadat ze eerder al de mooiste woorden in tien subcategorieën (‘eten en drinken’, ‘schelden’, ‘misdaad’, ‘newspeak’, etc.) hadden mogen kiezen. In Amsterdams mooiste woord wordt verslag gedaan van de verkiezing: per subcategorie wordt de top-15 besproken. Opvallend aan de in totaal 150 woorden is dat een hoog percentage uit het Jiddisch afkomstig is.

Amsterdams mooiste woord van Paul Arnoldussen is een uitgave van Nieuw Amsterdam en kost € 7,95 (gelijmd, 128 blz.).
ISBN 90 468 0072 5

Ambtenarentaal

Ambtelijk taalgebruik heeft een slechte naam. Dat dit niet altijd terecht is, moet het boek 202 stukjes bewijzen. Daarin zijn taalcolumns van dertig ambtenaren van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gebundeld: ‘soms hilarisch, zo veel mogelijk informatief en waar nodig ook kritisch’. Gratis exemplaren zijn per e-mail te bevragen bij de ‘notadokter’ van het ministerie, Gert Riphagen: [e-mail].

202 stukjes. VWS-ambtenaren en een Tw eede Kamerlid schrijven over taal van Gert Riphagen e.a. is een uitgave van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (gelijmd, 116 blz.).

Taaltijdschrift vbT2

In 2003 begon de Sdu met de uitgave van Vakblad Taal (in feite een doorstart van het tijdschrift Volgens Van Dale). Dat tijdschrift werd - heel modern - alleen elektronisch uitgegeven: abonnees kregen de nieuwe afleveringen steeds op hun beeldscherm gepresenteerd. Opmerkelijk genoeg is het blad nu toch weer overgeschakeld op papier, want ‘de meeste abonnees maakten een printje’, en om die metamorfose te benadrukken heeft het ook weer een nieuwe naam gekregen: vbT2 (een afkorting van ‘Vakblad taal en tekst’). Het is een maandelijkse publicatie die zich richt op ‘professionals’ bij de overheid en in het bedrijfsleven - degenen die op de een of andere manier bij tekstproductie betrokken zijn. De inhoud is daarom praktijkgericht: veel artikelen met tips en adviezen, over onderwerpen als zakenbrieven, helder formuleren en het schrijven van instructies.

vbT2 kost € 97,50 per jaar (10 nummers). Voor abonnementen en verdere informatie: www.vbT2.nl.

Jongerentaal

Bijna een jaar geleden begon uitgeverij Het Spectrum de website dropjelyrics.nl, waar jongeren hun eigen woorden (‘lyrics’) konden opgeven (‘droppen’) - zie ook Onze Taal van mei dit jaar. Alle inzendingen zijn inmiddels beoordeeld door taalkundige Wim Daniëls (die zichzelf voor de gelegenheid heeft omgedoopt tot TJ Whim), en een selectie, van aaigo tot zwiepen, is nu gepubliceerd in het miniwoorden-

[p. 223]

boekje Drop je lyrics. In het voorwoord gaat TJ Whim in op de grote lijnen en tendensen die in het woordbestand te herkennen zijn.

Prisma miniwoordenboek Drop je lyrics kost € 3,- (ingenaaid, 155 blz.).
ISBN 90 274 3332 1

Plaatsnamen

Er bestaan naar schatting een miljard geografische namen, en al die namen zijn ooit verzonnen. Hoe ging dat? Waarom noemde men de Zuiderzee ‘Zuiderzee’ en Japan ‘Japan’? In zijn boek Van hier tot Tokio verklaart Riemer Reinsma een groot aantal aardrijkskundige namen (Nijmegen komt van Noviomagus ‘nieuw veld’) en gaat hij na welke motieven er bij het benoemen van plaatsen zoal een rol kunnen spelen. Zie ook Reinsma's artikel over dit onderwerp in Onze Taal van juli/augustus 2004.

Van hier tot Tokio. Hoe zijn aardrijkskundige namen ontstaan? is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost € 19,95 (ingenaaid, 208 blz.). ISBN 90 12 10564 1

Kinderwoordenboeken

Het Juniorwoordenboek (8+) en het Basiswoordenboek (10+) van Van Dale zijn beide vernieuwd: de tekst is volledig herzien en in de nieuwe spelling gezet, er zijn nieuwe lemma's toegevoegd en de vormgeving is van binnen en van buiten veranderd.

•	Van Dale Juniorwoordenboek van Marja Verburg is een uitgave van Van Dale Lexicografie en kost € 21,95 (gebonden, 613 blz.). ISBN 90 6648 056 4
•	Van Dale Basiswoordenboek van Marja Verburg is een uitgave van Van Dale Lexicografie en kost € 26,95 (gebonden, 630 blz.). ISBN 90 6648 065 3

Schelden in het buitenland

Bij vakantieproblemen in het buitenland helpt het meegenomen taalgidsje meestal niet om frustratie of woede in woorden om te zetten. Vloeken en schelden op reis doet dat wel: het geeft de grofste beledigingen en krachttermen in een groot aantal talen plus een greep uit het arsenaal vieze woorden. Daarnaast is ook terug te vinden hoe je bepaalde Nederlandse beledigingen in de grootste Europese talen kunt vertalen.

Vloeken en schelden op reis. Een $%&*! handig boekje van Emma Burgess e.a. is een uitgave van Adr. Heinen en kost € 9,95 (ingenaaid, 120 blz.). ISBN 90 7772 139 8

Taalspellen

De jonge uitgeverij ‘Scala leuker leren’ heeft drie taalspellen ontwikkeld. Het eerste is Het grote taalspel, een bordspel voor het hele gezin waarbij vragen over onder meer spelling en idioom beantwoord moeten worden (zie ook de aanbieding op blz. 219 van dit nummer). Het spreekwoordenspel is een kaartspel dat de spreekwoordenkennis test, en met de vier taalkwartetten, ten slotte, kan men spelenderwijs zijn kennis van het Italiaans, Engels, Spaans of Frans verbeteren.

Het grote taalspel kost € 29,95 (uitbreidingsset € 7,95), Het spreekwoordenspel kost € 9,95, en de taalkwartetten € 7,95. Alle spellen kunnen besteld worden via de website van de uitgever: www.scalaleukerleren.nl.

Nedersaksisch

Het fonds van uitgeverij ‘In boekvorm’ is sterk gericht op het noordoosten van Nederland: veel boeken voor de provinciale markt over natuur en cultuur, maar ook uitgaven over de Nedersaksische streektalen die er gesproken worden, en dan vooral over het Gronings. Nieuw in het fonds zijn twee taalgidsjes op zakformaat, een over het Drents (titel: Moi!) en een over de dialecten van Overijssel (Mörn!). De vormgeving is eigentijds, met veel foto's en plaatjes, en de inhoud bestaat uit gedichten en tekstfragmenten in de streektaal plus korte stukjes over uitspraak, woordenschat en grammatica.

•	Moi! Taalgids Drenthe van Abel Darwinkel e.a. kost € 14,50 (ingenaaid, 120 blz.). ISBN 90 77548 18 1
•	Mörn! Taalgids Overijssel van Harrie Scholtmeijer kost € 14,50 (ingenaaid, 120 blz.). ISBN 90 77548 36 X

En verder

•	Praktische schrijfgids van Marcel Heerink. Taal- en schrijfadviezen voor het opstellen en verbeteren van zakelijke teksten. Pearson Education, € 9,95 (ingenaaid, 140 blz.). ISBN 90 430 1205 X
•	(M/V) in zakelijke teksten van Agnes Verbiest. Over sekseneutraal taalgebruik in de kantooromgeving. Kluwer, TaalAnker-reeks, € 31,50 (ingenaaid, 88 blz.). ISBN 90 13 03146 3
•	Taalsudoku van de Taalwerkplaats. Sudoku's (Japanse puzzels) met letters in plaats van getallen. Sdu Uitgevers, € 5,95 (gelijmd, 128 blz.). ISBN 90 12 11477 2
•	Interviewen in de praktijk van Dick van der Lugt. Uitgebreide handleiding voor het voorbereiden, afnemen en uitwerken van interviews. Wolters-Noordhoff, € 26,95 (ingenaaid, 336 blz.). ISBN 90 01 500096 X
•	De schoolekster van Peter Henk Steenhuis. Verslag van een vader over hoe zijn kleuterzoon de taal leert gebruiken. Vervolg op Kleine baas (2004). Van Gennep, € 14,95 (gelijmd, 176 blz.). ISBN 90 5515 688 4
•	Geef de spelling wat speling van Jan Renkema. De auteur van de Schrijfwijzer geeft antwoord op de vraag hoe om te gaan met de nieuwe spelling. Sdu Uitgevers, € 5,95 (ingenaaid, 88 blz.). ISBN 90 12 11472 1
•	Semiotaxis van C.L. Ebeling. Nieuwe benadering van de theoretische en Nederlandse syntaxis. Amsterdam University Press, € 35,- (ingenaaid, 533 blz.). ISBN 90 5356 886 7
•	Hoe mijn vader zijn woorden terugvond van Liesbeth Koenen. Verslag van taaljournaliste Liesbeth Koenen over hoe haar vader na een herseninfarct zijn taalvermogen probeert terug te krijgen. Zie de aanbieding op blz. 219 van dit nummer. Nieuw Amsterdam, € 12,95 (ingenaaid, 130 blz.). ISBN 90 468 0068 7
•	Routledge Intensive Dutch Course van Gerdi Quist e.a. Cursus Nederlands voor Engelstaligen - ‘from beginner to intermediate level in one year’. Routledge, £18,99 (ingenaaid, 424 blz.). Bestellingen: www.routledge.com. ISBN 0 415 26191 0
•	Vlekkeloos Nederlands. Taaltraining extra van Dick Pak. Spelling, interpunctie en stijl ‘voor iedereen die zijn kennis van de Nederlandse taal wil toetsen, trainen en uitbreiden’. Uitgeverij Pak, € 9,95 (gelijmd, 104 blz.). Bestellingen: www.pak2000.nl. ISBN 90 77018 06 9
•	Goed gebekt compleet van Dick Pak. ‘Test uw kennis van woordenschat, uitdrukkingen en gezegdes.’ Uitgeverij Pak, € 17,50 (gelijmd, 192 blz.). Bestellingen: www.pak2000.nl. ISBN 90 77018 19 0