Onze Taal. Jaargang 75

[p. 160]

Reacties

Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren. Stuur uw reactie indien mogelijk per e-mail naar: [e-mail], of anders naar: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 hl Den Haag. Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:

•	Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden).
•	Geef in de tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert.
•	Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen.
•	Lever uw reactie in onder vermelding van naam, adres en (eventueel) functie. De redactie kan buiten medeweten van de auteur inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur.

Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet-geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.

Jongerentaal
Jac Aarts - Arnhem

Tijdens het Onze Taal-congres van november vorig jaar hield Wim Daniëls een lezing over de groeiende invloed van jongerentaal. De bewerking hiervan was te lezen in het februari/maartnummer, onder de titel ‘125 jaar na Dik Trom’. In dit stuk gaat Daniëls een beetje voorbij aan het feit dat er in die 125 jaar ook tegenstanders van jongerentaal zijn geweest. Een van hen was Godfried Bomans, die in 1939 een kort toneelstuk schreef, getiteld Een eeuw achter, waarin hij de draak stak met de modieuze jongelui van toen. De hoofdpersonen zijn Pim en zijn zus Ans, die om de haverklap woorden als knal, duiten, pop (= gulden), luizig en snoezen gebruiken. Zij zijn modern en dynamisch (denken ze) en streven naar een eigentijds leven vol ‘vaart’ en ‘élan’. Hun ouders begrijpen niets van het snelle leven en houden zich nog bezig met zulke slome zaken als ernstige boeken die je helemaal moet lezen.

Al in 1939 stak Bomans, in zijn toneelstuk Een eeuw achter, de draak met jongerentaal.

Maar onderschat de oudjes niet! In een vlaag van genialiteit begrijpt vader ineens hoe hij deze generatiecrisis moet oplossen: hij neemt na samenspraak met zijn vrouw het taalgebruik en het gedrag van de kinderen over en vindt nu ook alles ‘luizig’. Moeder verliest zelfs haar deftige tafelmanieren (‘De sandwiches staan in de kast. Kwak d'r maar wat op’), kortom: binnen de kortste keren vinden zoon- en dochterlief er niets meer aan. Ze zijn niet uniek meer. Pim beseft nu dat pa en ma het allemaal deden ‘om ons te laten beseffen wat 'n opgeblazen nullen we zijn!’

Tussen haakjes, Bomans richtte zijn pijlen in dit stuk niet alleen op modieuze jongerentaal, maar ook op het nodeloos gebruik van het Engels. Behalve het bovengemelde sandwiches worden onder meer crackers, time is money, all right, good bye, ha boy!, sorry, bridge-drive, my dear en up to date over de hekel gehaald.

Obesitas
Sepha Metsu-van Tol - fysiotherapeute, Amsterdam

De Taaladviesdienst noemt in de februari/maartaflevering van de rubriek ‘Vraag en antwoord’ enkele voorbeelden van medische vaktaal, waaronder ook obesitas. Dit betekent echter niet, zoals gesteld wordt, ‘zwaarlijvigheid’, maar ‘vetzucht’ (afgeleid van het Latijnse obesus ‘vet, gezwollen’), hetgeen natuurlijk wel tot zwaarlijvigheid zou kunnen leiden. Een synoniem is adipositas (‘vetlijvigheid, vetzucht’, van het Latijnse adeps en het daarvan afgeleide bijvoeglijk naamwoord adipeus ‘vet, dik’). Beide termen worden regelmatig gebezigd in de medische status (het medisch dossier) en zijn in feite een verhulling van het (mogelijk belastende) oordeel van de dokter: ‘patiënt is gewoon (te) dik’!

Translaties [1]: plakje cake
Sicco Jan Bier - Amsterdam

Rik Schutz schrijft in het artikel ‘Tong in wang’ (Onze Taal april) over anglicismen die ‘doelbewust letterlijk en on-Nederlands’ uit het Engels zijn vertaald, zoals neuk het systeem (van fuck the system) en bij de weg (van by the way), die hij ‘translaties’ heeft gedoopt. Een heel grappige vind ik plakje cake (van piece of cake), omdat daarmee bewust van een goed Nederlands alternatief wordt afgeweken, namelijk gesneden koek.

Translaties [2]: zuigen
Kilian Hekhuis - Amersfoort

In het aprilnummer schrijft Rik Schutz in zijn stuk ‘Tong in wang’ over het werkwoord zuigen: ‘Het gebruik is naar mijn overtuiging beperkt tot “het zuigt” (it sucks “het is zwaar klote”). Anders dan in de derde persoon enkelvoud en de tegenwoordige tijd heb ik het niet aangetroffen.’

Hier blijkt wel hoe je overtuiging je blind kan maken voor bepaalde zaken, want wie met Google zoekt op ik zuig, jij zuigt of jullie zuigen (en de sekspagina's negeert) krijgt een lange lijst van gevallen waarin zuigen ook anders wordt gebruikt dan in de derde persoon enkelvoud:

-	Kijk, als ik zo eens op dit forum rond kijk, en dan bedoel ik ook KIJKEN, want forums zuigen, dan zie ik toch een partij zuigende mensen.
-	Hoe de fuck krijgt iedereen zulke hoge punten? Ik zuig met dit soort spelletjes.
-	Zo huidige generatie actievelingen... jullie zuigen grote tijd. (Een translatie van you suck big time.)

Varianten met de verleden tijd zoog/zogen zijn, zoals Rik Schutz ook al schreef, niet zo eenvoudig te vinden.

Translaties [3]: geef ze de schoen
Inge van Es - Oegstgeest

Bij het boeiende artikel van Rik Schutz over ‘translaties’ moest ik meteen denken aan wat een vriendin mij vroeger altijd op het hart drukte, namelijk: ‘Geef ze de schoen!’, van het Engelse to give someone the boot (‘ontslag/de bons geven’). De ‘translatiebetekenis’ hield zoveel in als: ‘Kom op, laat je niet kisten!’ Op de middelbare school werkte deze uitdrukking inderdaad als een vergrotende trap van

[p. 161]

het groepsgevoelversterkende Engels: wíj́ begrepen elkaar, de rest snapte niet wat er met zulk soort rare uitspraken bedoeld werd.

Zoals ook uit dit voorbeeld al duidelijk wordt, heeft een translatie overigens niet altijd dezelfde betekenis als in het Engels. Als iets ‘kont schopt’, gaat het niet zozeer ‘ruig tekeer’, zoals Rik Schutz schrijft, maar is het vooral erg cool.

Translaties [4]: lijkverhuizing
Willy Alenus - Oostende

In zijn artikel over doelbewust letterlijk en on-Nederlands uit het Engels vertaalde zegswijzen stelt Rik Schutz voor deze voortaan ‘translaties’ te noemen. Maar zowel beroeps- als vrijetijdshistorici gebruiken translatie al sinds mensenheugenis voor het (plechtig) verhuizen van stoffelijke menselijke resten van de ene graftombe of begraafplaats naar de andere, en de grote Van Dale geeft ook nog drie andere betekenissen van het woord. Met alle respect voor Rik Schutz: heeft de Nederlandse taal echt behoefte aan weer een homoniem?

Speech Wouter Bos
B.A. ten Pas - Amersfoort

In Onze Taal van april stond een artikel van Jaap de Jong over het werk van de (politieke) speechschrijver (‘Het gaat om de oneliners die doorkomen in de media’). Daarbij stond ook een gedeelte uit een redevoering van Wouter Bos afgedrukt, onder de kop ‘Daarom wil ik uw premier zijn’. Mag ik de heer Bos en zijn speechschrijver de heer Esser erop wijzen dat in dit stukje niet minder dan tienmaal het persoonlijk voornaamwoord ik voorkomt? Dat roept bij mij de verdenking op dat de heer Bos erg met zichzelf ingenomen is. En bescheidenheid is hem kennelijk ook vreemd, getuige de uitroep ‘Daarom wil ik uw premier zijn.’ Omdat hij de kiezers om een gunst (namelijk hun stem) vraagt, is het beter om af te sluiten met: ‘Daarom zou ik uw premier willen zijn.’

Foto: PvdA