Onze Taal. Jaargang 75

[p. 114]

Inzicht

Raymond Noë

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Onparlementaire taal

Het archief van de Tweede Kamer bevat een zogeheten lijkendossier. In dit dossier bevinden zich alle stenogrammen waarin ‘lijken’ voorkomen, oftewel woorden die door de Kamervoorzitter ontoelaatbaar werden geacht, en die op zijn gezag uit de officiële Handelingen verwijderd zijn. De voorzitter had dat recht tot schrappen tussen 1934 en 2001, en in die periode is er geregeld gebruik van gemaakt. Politicoloog Peter Bootsma en geschiedkundige Carla Hoetink onderzochten en analyseerden het lijkendossier, en publceerden hun bevindingen in Over lijken. Ze bespreken alle lijken uitvoerig (onderverdeeld in de periode tot de oorlog, die van 1945 tot 1963 en de tijd daarna), en geven antwoord op allerlei vragen, zoals wat er nu precies ontoelaatbaar werd geacht, en hoe vaak en door wie en waarom er onparlementaire taal werd gebezigd.

Over lijken. Ontoelaatbaar taalgebruik in de Tweede Kamer is een uitgave van Boom en kost € 18,50 (ingenaaid, 222 blz.). ISBN 90 8506 179 2

Volksnamen voor planten

Een van de projecten die worden uitgevoerd aan het Amsterdamse Meertens Instituut voor onderzoek en documentatie van Nederlandse taal en cultuur is ‘Plantennamen in Nederlandse dialecten’, wat zich heel toepasselijk laat afkorten tot PLAND. De elektronische database (met daarin de gegevens over 15.000 volksnamen) die aan de basis van dit project ligt, is sinds kort ook op internet (www.meertens.nl/pland) te raadplegen.

De regionale verschillen in de Nederlandse benamingen voor planten en bomen zijn groot, en die variëteit wordt in het aantrekkelijk ogende boek Stinkend-juffertje en duivelskruid gedemonstreerd aan de hand van tien bekende planten, zoals de lisdodde, de paardebloem en de Oost-Indische kers. De lezer krijgt, ook door middel van verduidelijkende taalkaartjes, een historisch en geografisch inzicht in de volksnamen die deze planten dragen, plus een uitleg over de PLAND-database.

Stinkend-juffertje en duivelskruid. Volksnamen van planten van Har Brok is een uitgave van Amsterdam University Press / Salomé en kost € 14,50 (ingenaaid, 96 blz.). ISBN 90 5356 884 0

Nederengels

In Nederlandse kantoren spreekt men tegenwoordig ‘een combinatie van gemankeerd Nederlands en gebrekkig Engels’, aldus Rob Doeve en Eric Tiggeler in hun boek De taalvervuilingsaward. Niet al dat Engels is even erg, zo menen zij (er zitten ook nuttige woorden bij als computer en USB-stick), maar zodra het enkel en alleen gebruikt wordt uit ‘luiheid, uit napraterij en om indruk te maken’, dan is het taalvervuiling (‘Succes is gewoon een kwestie van je mind focussen richting je targets’). In hun boek zijn een kleine tweehonderd Engelse bastaardwoorden bijeengebracht, van asset en basics tot triggeren en workflow, die ze van een ongezouten korte uitleg met een of twee voorbeeldzinnen hebben voorzien. Het taalvervuilingslexicon wordt aangevuld met columns over ‘newspeak’ en een lijst van ‘English afko's’.

De taalvervuilingsaward is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost € 10,- (ingenaaid, 93 blz.). ISBN 90 12 10867 5

Mooiste woorden

2005 was het jaar van de moostewoordverkiezingen. Van Vlaanderen tot Friesland werden lezers en luisteraars door de media opgeroepen om te laten weten wat ze het mooiste woord uit de eigen streektaal vonden, waarna de nummer één van de verkiezing met gepaste bombarie werd gepresenteerd.

Nadat hij eerder al een boekje wijdde aan de Brabantse verkiezing, heeft taalkundige en veelschrijver Wim Daniëls nu de resultaten van alle mooistewoordverkiezingen bijeengebracht in Nederlands mooiste woord. De betekenis van alle mooie woorden wordt uitgelegd en toegelicht, en daarnaast zijn er hoofdstukjes toegevoegd over Duitse, Engelse en overige mooie woorden.

Nederlands mooiste woord. Alle mooistewoordverkiezingen op een rijtje is een uitgave van Adr. Heinen Uitgevers en kost € 9,95 (ingenaaid, 117 blz.).
ISBN 90 77721 95 9

Kempens bestiarium

A.P. de Bont (1889-1973) was de auteur van het onder kenners zeer gewaardeerde, driedelige Dialekt van Kempenland, meer in het bijzonder d'Oerse taol (1958-1969). Drie jaar geleden kwam er een onvoltooid manuscript van De Bonts hand boven water, dat handelde over Kempense en Oerlese dialectbenamingen voor dieren en planten. Dit manuscript werd bewerkt door Jos en Cor Swanenberg, en het gedeelte over dierennamen is nu uitgegeven als deel vier van De Bonts woordenboek. Het deel over plantennamen volgt later. De soms zeer uitgebreide beschouwingen worden toegelicht met informatie over toponiemen en volksgebruiken, en met zeispreuken, gedichten en liedjes.

Dialekt van Kempenland, meer in het bijzonder d'Oerse taol. Deel IV. Bestiarium is een uitgave van het Noordbrabants Genootschap en kost € 24,50 (ingenaaid, 137 blz.). Bestellingen bij het Noordbrabants Genootschap, tel. 073 - 613 94 84, e-mail [e-mail]. ISBN 90 70814 95 1

Zelf Fries leren

Bij uitgeverij Het Spectrum verscheen onlangs het boek Fries voor zelfstudie van Rienk de Haan, redacteur van het binnenkort te verschijnen Fries handwoordenboek. Het boek is gericht op hen die weinig of geen Fries kennen; de lessen zijn gerangschikt rond een thema (reizen, gezondheid, wonen, enzovoort) en bestaan uit luisterteksten (die te vinden zijn op de meegeleverde cd's), uitspraak- en woordenschatoefeningen, en grammaticale oefeningen (met veel aandacht voor het vervoegen van werkwoorden). De lessen

[p. 115]

worden aangevuld met een beknopte grammatica, een woordenlijst en een lijst van Friese plaatsnamen.

Fries voor zelfstudie kost € 29,50 (gebonden, 296 blz.). ISBN 90 274 1487

Taalriedels voor NT2

Riedels en ritme is een cursus (Vlaamse) spreekvaardigheid voor beginnende en halfgevorderde NT2-cursisten, aan de hand van korte standaardformuleringen en clichézinnetjes, oftewel ‘taalriedels’, die in bepaalde situaties gebezigd worden (‘Hoe is 't?’ ‘Goed, en met jou?’ ‘Ook goed, dank je.’). De ‘riedels’ zijn te beluisteren op een meegeleverde cd, en kunnen vervolgens nagesproken en uit het hoofd geleerd worden. In het bij de methode behorende docentenboek worden de mogelijkheden besproken om de riedels van context en verdieping te voorzien.

• Riedel en ritme. Vlaamse taalriedels. Cursistenboek van Jes Leysen e.a. is een uitgave van Acco en kost € 12,- (geniet, 48 blz.). ISBN 90 334 5823 3
• Riedel en ritme. Vlaamse taalriedels. Handleiding van Jes Leysen en Ann De Schryver is een uitgave van Acco en kost € 34,- (ringband, 184 blz.).
ISBN 90 334 5821 7

Spelvaardigheid verbeteren

Studenten in het hoger onderwijs blijken maar al te vaak nog moeite te hebben met de werkwoordspelling, zelfs als ze de regels eigenlijk wel kennen. Wilma van der Westen biedt hun in Welgespeld een methode (veel voorbeeldzinnen en oefeningen) om hun spelvaardigheid aanzienlijk te verbeteren. De lezer-cursist kan aan de hand van een instaptoets bepalen wat zijn zwakke plekken zijn, waarna hij in de voor hem relevante hoofdstukken een ‘toegankelijke uitleg zonder taalkundig jargon’ aantreft - zodat het boek ook geschikt is voor zelfstudie.

Welgespeld. Werkwoordspelling voor hoger onderwijs is een uitgave van Coutinho en kost € 19,50 (ingenaaid, 208 blz.).
ISBN 906283 470 1

Tegen het Engelse leenwoord

Het Haarlemse Ampzing Genootschap, genoemd naar de dominee-purist Samuel Ampzing (1590-1632), streeft al enige jaren naar het op ludieke wijze aan de kaak stellen van de Engelse invloed op het Nederlands. Zijn derde boek Aap noot Mies Wim not yet is een bundeling van aforismen en puntdichten waarin het Engelse leenwoord het moet ontgelden. ‘Saai, saaier, oversized’ is er een. En: ‘De rapper sprak: “Yoh motherfucker” / Waartoe de vertaling mij ontbreekt. / Toch ben ik blij dat de jeugd / weer met twee woorden spreekt.’ Bij het boek wordt ook een cd geleverd met daarop het lied ‘Een schietgebedje voor de Nederlandse taal’.

Aap noot Mies Wim not yet is een uitgave in eigen beheer en kost € 12,95 (ingenaaid, 80 blz.). Bestellingen bij het Ampzing Genootschap, tel. 023 - 527 37 86, e-mail [e-mail]. ISBN 90 808466 2 7