grijsdenken Sinds medio 2005 duikt het woord grijsdenken geregeld op, vooral in De Groene Amsterdammer (voor het eerst op 6 mei). Het wordt vaak gebruikt als het tegenovergestelde van zwart-witdenken, en dan met name in teksten over wie of wat ‘goed’ dan wel ‘fout’ was in de Tweede Wereldoorlog. Grijs staat voor ‘niet scherp onderscheiden, niet uitgesproken’. Evenmin als zwart-witdenken heeft grijsdenken een positieve bijklank. De populariteit van het woord geeft aan dat de Tweede Wereldoorlog met steeds meer afstand wordt bekeken. De direct betrokkenen zijn aan het uitsterven, waardoor het beeld van de oorlog automatisch minder zwart-wit wordt.
heksenaftrek Ooit kwamen ze op de brandstapel, maar vandaag de dag is heks een respectabel beroep. Dat vindt ook de Belastingdienst, want in 2005 blijkt een praktiserende heks een ‘heksenaftrek’ (Nos.nl, 28-9-2005) te worden verleend. Dankzij deze interpretatie van het begrip ‘studiekosten’ zijn ook de kosten van de opleiding tot heks - toverspreuken leren, brouwseltjes koken en magische handelingen oefenen - fiscaal aftrekbaar. De beslissing van de Belastingdienst komt in 2005 in het nieuws doordat een CDA-lid zich in de Kamer afvraagt of die heksenaftrek wel terecht is. Want vergroot het bezit van een heksendiploma eigenlijk wel de kansen op de arbeidsmarkt?
hufterhut Kregen probleemhuurders een paar jaar geleden nog netjes een degradatiewoning aangeboden, tegenwoordig mogen ze blij zijn als de woningbouwcorporatie ze verwijst naar een laatstekanswoning. Wie het daar ook verbruit, kan nog even terecht in de hiervóór al genoemde ‘hufterhut’ aan de rafelranden van de stad, maar lukt het de inmiddels tot woonasocialen gedegradeerde probleemhuurders ook daar niet, dan resten nog slechts de straat en de goot. In diverse steden zijn er al van die ‘hufterwoningen’ (NRC Handelsblad, 9-4-2005), containers waar zelfs een blind paard geen schade kan veroorzaken.
jamaicacoalitie Op 18 september 2005 worden in Duitsland verkiezingen gehouden. Ze hebben een verlammende uitkomst. De twee grootste, elkaar beconcurrerende partijen SPD en CDU/CSU behalen ongeveer evenveel stemmen, terwijl de kleinere partijen zo klein blijven dat er met goed fatsoen geen linkse en geen rechtse coalitie gesmeed kan worden. De dag na de verkiezingen duikt een alternatief op: de ‘jamaicacoalitie’ (De Standaard, 19-9-2005), een vertaling van het Duitse Jamaikakoalition. Hiermee wordt een coalitie van zwart (CDU/CSU), geel (FDP) en groen (Groenen) bedoeld, en dat zijn precies de kleuren van de Jamaicaanse vlag.
kweekvlees Woekert het vlees spontaan bij de westerse mens, die er langzamerhand zelfs te veel van krijgt, vleeswetenschappers doen anno 2005 hun uiterste best om zo economisch mogelijk vlees voort te brengen. Een van de manieren om dat te doen is het maken van vlees zonder dat er een dier aan te pas komt. ‘Kweekvlees’ (NRC Handelsblad, 10-9-2005) wordt het genoemd, en het wordt in de media gepresenteerd als het werkelijk vlezige alternatief voor ons vertrouwde rundergehakt. De krant voorspelt dat we straks een nieuwe keukenmachine in huis hebben, de ‘vleesincubator’ (NRC Handelsblad, 10-9-2005): ‘Straks staat er op het aanrecht niet alleen meer een broodbakmachine, maar ook een vleesincubator. In de warme bioreactor gooien we 's avonds wat stamcellen van een varken en de volgende morgen schrapen we er gehakt uit’ (NRC Handelsblad, 10-9-2005). Zelfs een lapje of een boutje kweekvlees schijnt op termijn tot de mogelijkheden te behoren.
miskleurzwijn In mei 2005 raakt dierlievend Nederland in rep en roer. Op de Veluwe is een zwijntje geboren! Een zwijntje? Jazeker, een wit wild zwijntje. En we noemen hem Sneeuwvlokje. Slijten de meeste zwijnen hun leven in volstrekte anonimiteit, het ‘albinozwijn’ (Trouw, 8-5-2005) krijgt niet alleen een naam, maar blijkt ook al snel een enorme aaibaarheidsfactor te hebben. Het beest wordt landelijk nieuws doordat jagers het zwijnenbig maar wat graag op de korrel willen nemen om de zwijnenpopulatie zuiver te houden, want eigenlijk is Sneeuwvlokje een ‘miskleurzwijn’ (NRC Handelsblad, 15-5-2005).
pappataks Wie op jonge leeftijd geen mores geleerd zijn, is op latere leeftijd reddeloos verloren. Dat zie je bijvoorbeeld aan de jongemannen die hun vriendinnen bezwangeren, maar vervolgens geen verantwoordelijkheid voor hun kind willen nemen. Dat kost de gemeente maar uitkeringen en in 2005 bedenkt een Rotterdamse politicus daarom een nieuw soort belasting: de ‘pappataks’ (de Volkskrant, 14-5-2005), een speciale heffing voor mannen die zonder dwang niet bereid zijn om samen met hun ‘beugelmamaatje’ (de Volkskrant, 14-5-2005) hun kindje op te voeden.
plaknachten Naar verluidt is het weer in Nederland het meest besproken onderwerp. Je zou daarom mogen verwachten dat onze taal zich jaarlijks uitbreidt met heel wat nieuwe woorden op meteorologisch gebied. Dat valt tegen. En de weerkundige lekentermen die nieuw zijn in onze taal, zijn gewoonlijk van het type ‘regenhemel’ (Algemeen Dagblad, 18-12-2004) en ‘mega-orkaan’ (de Volkskrant, 26-9-2005), en daarom niet bijster opwindend. Des te meer valt het woord ‘plaknacht’ (NRC Handelsblad, 11-5-2005) op, dat weerbabe Marjon de Hond in de vroege zomer van 2005 in het weerbericht gebruikte: een warme, zwoele nacht. In die betekenis kon je het in de dagelijkse weerpraatjes regelmatig terughoren.
skypen Vroeger moest je op het telefoonnet zijn aangesloten om te kunnen telefoneren. Tegenwoordig kun je ook telefoneren via internet. ‘Voipen’ heet dat, oftewel telefoneren via VoIP - Voice over Internet Protocol. Wat je ervoor nodig hebt is een ‘voiptelefoon’ (NRC Handelsblad, 21-4-2005), oftewel een ‘nettelefoon’ (Algemeen Dagblad, 30-4-2005) en bepaalde software. Populair is de voipsoftware Skype. Zelfs zó populair dat internettelefoneren steeds vaker ‘skypen’ (de Volkskrant, 22-10-2005) wordt genoemd.
Auteursrechtelijk beschermd
