Onze Taal. Jaargang 74

[p. 355]

Hom of kuit
Is het Groot Dictee een goede zaak
Frank Jansen

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Dezer dagen is het Groot Dictee der Nederlandse Taal weer op tv. In de statige ambiance van de vergaderzaal van de Eerste Kamer hakkelt de qua dictie zo matig toegeruste Philip Freriks - de enige man die als zijn vrouw zich uitkleedt ‘Wat een prachtige bee eh haa’ zegt - zich door zinnen als ‘Zelfs in de weidsheid van een rijke concertzaal wordt de ascetische klavecinist die geconcentreerd en consciëntieus een cantate begeleidt, rauwelijks gestoord door gedownloade riedels van een hinnikend paard of een hit uit de toptien; je krijgt er welhaast het heen-en-weer van.’ Is het Groot Dictee goed voor onze taalbeheersing? Of maakt het ons juist kopschuw, en kunnen we het daarom maar beter afschaffen?

Voorstander

De Nederlandse standaardtaal is voornamelijk schrijftaal en de spelling is daar een belangrijk onderdeel van. Wie geregeld stukken schrijft, weet hoe makkelijk het is als je de spellingregels uit je hoofd correct kunt toepassen. Dan schrijf je sneller. Bovendien weet een goede speller wat hij niet (zeker) weet, en dat zoekt hij op, terwijl een gemakzuchtige zwakke speller zonder nadenken verkeerd gokt. Wie goed kan spellen, schrijft dus niet alleen sneller maar ook beter.

Presentator Philip Freriks komt op bij het Groot Dictee 2004.
Foto: Martin Beekman

Het Groot Dictee draagt op drie manieren bij aan een betere spellingkennis. Vooraf vestigt het in den brede de aandacht op de spelling. Tijdens het afnemen traint het de deelnemers in de huiskamers in de spelling. En achteraf scherpt het hun de regels in tijdens de correctie. Daarom is het dictee goed voor ons allemaal.

Natuurlijk heeft die opeenstapeling van moeilijke woorden iets gekunstelds, maar dat moeten we voor lief nemen. Anders zouden alle deelnemers het dictee foutloos maken en is het competitie-element verdwenen.

En over competitie gesproken: liefhebbers van het Groot Dictee prijzen het vaak omdat het zo'n leuk spél is. Maar het is meer dan dat: het gaat om een vaardigheid die in maatschappelijk opzicht heel wat meer om de hakken heeft dan wedstrijdzwemmen.

Tegenstander

Het Groot Dictee stijft mensen in de waan dat een correcte spelling de maatstaf is voor verantwoord taalgebruik. Ten onrechte. Begrijpelijkheid en overtuigingskracht zijn veel belangrijker. Bovendien heeft spellen aan belang ingeboet, niet alleen omdat de computer de spellingcorrectie voor een belangrijk deel heeft overgenomen, maar ook omdat we hoogst zelden nog de woorden van een spreker woordelijk uitschrijven. Dan vragen we de spreker namelijk om een kopietje.

Het dictee in zijn huidige vorm is verder beslist geen propaganda voor goed spellen. Als de winnaar zo'n zeven fouten heeft, en de deelnemende bekende Nederlanders giechelend toegeven gemiddeld twintig of meer fouten te hebben gemaakt, vragen mijn studenten zich af waarom zij zo'n marginale, obscure vaardigheid onder de knie zouden moeten krijgen.

Het dictee gaat ten slotte uit van een verwerpelijke opvatting over vaardigheden in het algemeen. Het pepert de mensen in dat ze al die dicteewoorden zouden moeten kennen, terwijl ze daar niets aan hebben, en hun communicatiepartners er alleen last van zouden hebben als ze die woorden te onpas zouden gaan gebruiken. Woorden als jezuïetenstreek en klavecinist komen te weinig voor om energie te steken in het onthouden van hun correcte spelling.

Wat vindt u ervan? Is het Groot Dictee een goede zaak?

Geef voor 19 december uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘Het Groot Dictee is een goede zaak’ of ‘Het Groot Dictee is geen goede zaak’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg la, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

Is respect de goede term voor wat de organisatie Respect2all wil bereiken? Dit probleem met de morele gevoelswaarde van een woord vermocht u duidelijk minder te boeien dan de vragen in de voorgaande maanden. Slechts 381 personen brachten hun stem uit. Binnen deze beperkte groep blijken de verhoudingen echter helder: met grote meerderheid (309 stemmen, oftewel 81,1%) wilt u het woord respect reserveren voor het gevoel van achting dat u iemand toedraagt op grond van zijn of haar prestaties. Een kleine minderheid van 72 stemmers (18,9%) vindt respect wel het goede woord voor een beleefde grondhouding ten opzichte van de medemens.