Onze Taal. Jaargang 74

[p. 321]

Hom of kuit
Is respect het goede woord?
Frank Jansen

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Al enige tijd voert de organisatie Respect2all in Nederland campagne om ervoor te zorgen dat we elkaar meer respectvol gaan bejegenen. Met de campagne beoogt de organisatie zinloos geweld en rassendiscriminatie uit te bannen (zie ook www.respect2all.nl). Is respect, het kernwoord van de campagne, de juiste term?

Voorstander

‘Toon je opa eens wat meer respect’, zeiden ouders als hun kind hun vader niet liet uitspreken of als hij zijn favoriete leunstoel moest afstaan. Uit deze pedagogische context kennen we respect in de betekenis ‘beleefde bejegening’ die de grote Van Dale als vierde geeft. Deze betekenis wordt op de website van Respect2all nog wat verder uitgewerkt tot ‘de acceptatie van diversiteit. Deze kan betrekking hebben op religie, opvoeding, cultuur of seksualiteit. Respect benadrukt de gelijkwaardigheid tussen mensen, óndanks of juist dánkzij de verschillen.’

Wij allemaal hebben recht op respect. Dat betekent dat we wildvreemden, ook als ze er anders uitzien of zich anders gedragen, met ontzag tegemoet treden, dus dat we geen aanmerkingen maken op hun gedrag, ook als dat niet in overeenstemming met onze normen is. Iedereen heeft er namelijk recht op overal zichzelf te zijn. Bovendien: wie goed doet, goed ontmoet. Je zult zien hoe hangjongeren die zich gerespecteerd weten, zich zullen schikken in de maatschappij.

Natuurlijk heeft de veralgemening van respect in deze betekenis onmiskenbaar een steuntje in de rug gekregen van het Engelse respect, dat sinds het lied van Otis Redding, en Aretha Franklin, uit de jaren zestig als kernwoord fungeert in de emancipatiestrijd van Afro-Amerikanen. Dat blijkt alleen al uit het feit dat de campagne met kracht gesteund wordt door rappers als Lange Frans en Baas B, en Ali B. En dat is precies goed, want die hebben invloed op de jongeren en spreken hun taal, en om de verhouding tussen de jongeren gaat het in deze campagne.

Tegenstander

Met alle respect, maar we zijn toch geen kinderen meer. Respect moet gereserveerd worden voor een geval als ‘Zoals collega X werk en ouderschap combineert, daar heb ik groot respect voor.’ Het is de betekenis die het woordenboek als tweede geeft: ‘het door zijn gedrag doen blijken van eerbied, hetzij in een gezagsverhouding, hetzij als (uiting van) een gevoel van hoogachting of waardering op grond van prestatie of zedelijke kwaliteit’. Respect heeft dus twee kenmerken: het is iets wat iemand verworven moet hebben, en het komt voort uit een positieve mentaliteit, namelijk uit eerbied en achting.

Daarom is het mal om wildvreemden respect te betuigen. En het is nog veel maller om respect te eisen. Dat is net zo vreemd als van jezelf zeggen dat je bescheiden bent. Respect kan alleen van de anderen uitgaan. Bovendien, respect geeft personen die nog niks gepresteerd hebben, een verkeerd signaal. Snotneuzen hebben daar nog geen recht op, en verdienen vaak eerder wat opvoedkundige bemoeienis dan het recht zichzelf te zijn.

Een campagne tegen geweld en discriminatie is meer gebaat bij een bescheidener doel dan respect, bijvoorbeeld beleefdheid. Een belangrijk voordeel van beleefdheid is bovendien dat het geen mentale pretenties heeft. Je kunt iemand een rare druif of zelfs een plurk vinden, maar hem toch - of liever, juist daarom - beleefd behandelen.

Wat vindt u ervan? Is respect de goede term voor wat de organisatie Respect2all wil bereiken?

Geef voor 21 november uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘Respect is het goede woord’ of ‘Respect is niet het goede woord’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

Meestal gaat het in de rubriek ‘Hom of kuit’ om kleinschalige taalproblemen. Maar vorige keer kreeg u een probleem van andere proporties voorgelegd, namelijk: moeten we actie ondernemen om de toekomst van het Nederlands veilig te stellen?

U zegt daar met ruime meerderheid (495 stemmen, 62,2%) ‘ja’ op. De groep activisten is bijna twee keer zo groot als de groep die denkt dat het Nederlands dat niet nodig heeft, of die zich om andere redenen van ingrepen in het Nederlands wenst te onthouden: 301 stemmers (37,8%).

Overigens kunt u met ingang van afgelopen maand uw keuze niet meer motiveren op het discussieforum op de website van Onze Taal. Dat is gesloten vanwege het bedenkelijke - soms zelfs kwetsende - karakter van een groot deel van de reacties. Te veel inzenders gaven hun vaak ongezouten mening over andere (taal)problemen dan de voorgelegde, wat weer aanleiding was voor anderen om daar even kribbig als niet ter zake op te reageren. Zo wurgen betweters ons internet.