Onze Taal. Jaargang 73

[p. 314]

Reacties

Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren. Stuur uw reactie indien mogelijk per e-mail naar: [e-mail], of anders naar: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 hl Den Haag. Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:

•	Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden).
•	Geef in de tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert
•	Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen.
•	Lever uw reactie in onder vermelding van naam, adres en (eventueel) functie. De redactie kan buiten medeweten van de auteur inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur.

Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet-geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.

De/het Wieringermeer
Harrie Scholtmeijer - Emmeloord

Joop van Diepen wijst in zijn ingezonden brief in het septembernummer op het verschijnsel dat een meer, eenmaal ingepolderd, de als lidwoord krijgt: de Wieringermeer, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Ijsselmeer. Die wat vreemde wisseling van lidwoord laat zich als volgt verklaren.

Voor de inpoldering heette het deel van de Zuiderzee ten zuiden van Wieringen ‘het Wieringermeer’. Toen het ingepolderd werd, ging men spreken van ‘de Wieringermeerpolder’. Dat laatste element, polder, verdween al snel uit de naam (net als bijvoorbeeld in de Haarlemmermeer het geval is). Alleen het lidwoord de herinnert nog aan het verdwenen deel polder.

Overigens wordt de Wieringermeer in dezelfde brief een ‘IJsselmeerpolder’ genoemd. Dat is niet helemaal juist. De Wieringermeer viel droog vóór de aanleg van de Afsluitdijk, en is dus een Zuiderzeepolder.

Glop
Ir. Willem Meinema - Lemmer

Riemer Reinsma schrijft in de septemberaflevering van zijn rubriek ‘Geschiedenis op straat’ dat glop ‘smalle steeg’ alleen in het Noord-Hollands en het Fries voorkomt, maar op Urk wordt het woord ook gebruikt. In de Woordenlijst van Urk (onder redactie van Jo Daan, 1942; heruitgave 1990) staat onder het trefwoord glop: ‘steeg, breder dan een ginkien’, en bij dat laatste woord: ‘gangetje, smaller dan een glop’.

Initialen Charivarius
Mr. A.S. Nolst Trenité - Rotterdam

Charivarius, een oudoom van mij, is in het septembernummer genomineerd voor de titel ‘Invloedrijkste taalgebruiker’. In de kandidatenlijst staat ook zijn echte naam, Nolst Trenité, vermeld, alleen heeft hij ten onrechte de voorletters G.J. meegekregen. Hij had er maar één: de G van Gerard.

G.J. hoort bij een andere oudoom, Gerards oudere broer Gijsbertus Jan, roepnaam Bert. Hij was hoofdambtenaar in Nederlands Oost-Indië en nadien hoogleraar in Utrecht. Die verwarring van de voorletters is terug te voeren op een foute vermelding in wat oudere encyclopedieën.

G. Nolst Trenité (1870-1946), vooral bekend als Charivarius.
Portret: Annie de Meester, 1914

Klokwijs
Henk Van Dycke - Asse, België

In het septembernummer van Onze Taal stelt Frank Drop voor om de termen linksom en rechtsom voor richtingaanwijzingen in bijvoorbeeld Zoetermeer stadslijn links-/rechtsom, die inderdaad tot verwarring aanleiding kunnen geven (links of rechts ten opzichte waarvan?), voortaan te vervangen door de begrippen klokwijs en antiklokwijs, naar het Engelse clockwise en anticlockwise. De behoefte aan deze klakkeloze vertalingen ontgaat me. Er bestaan al twee goede alternatieven in het Nederlands, namelijk kloksgewijs en antikloksgewijs (of tegenkloksgewijs), en het in Vlaanderen algemeen gebruikte in wijzerzin en in tegenwijzerzin. Merkwaardig vind ik wel dat noch kloksgewijs noch wijzerzin en hun tegengestelden in Van Dale voorkomen.

Van dienst
Drs. Hans Bouma - Bilthoven

Harry Cohen heeft in zijn artikel over de emancipatie van het Belgisch Nederlands een lijstje opgenomen met vlamismen die door het Stijlboek VRT worden afgekeurd (Onze Taal september). Een ervan is van dienst, dat vervangen zou moeten worden door dienstdoende.

Als regelmatig kerk- en voorganger, ex-ouderling en echtgenoot van een nog fungerend ouderling kan ik u verzekeren dat ik nooit iets anders heb gehoord dan ouderling van dienst voor degene die 's zondags bij de aanvang en afsluiting van een protestantse kerkdienst de voorganger namens de kerkenraad een hand geeft. Dienstdoend ouderling en dienstdoend diaken komen ook wel voor, maar meestal in een andere betekenis: er worden doorgaans alle ambtsdragers mee aangeduid die naast de ouderling van dienst ambtelijk aanwezig zijn.

Verstaanbaarheid
J.A. de Lange - Barendrecht

P. van Woudenberg legt in zijn ingezonden brief in het septembernummer uit hoe mensen zich tegenover slechthorenden beter verstaanbaar kunnen maken; voor meer tips verwijst hij naar de website www.nvvs.nl. Zowel in de brief van Van Woudenberg als op genoemde website ontbreekt een belangrijke tip. Om je tegenover een slechthorende verstaanbaar te maken zul je eerst zijn aandacht moeten trekken.

Ik gebruik zelf digitale hoortoestellen. Als er niemand spreekt, hoor ik de normale achtergrondgeluiden: verkeer op straat, de draaiende wasmachine, enzovoort. Zodra iemand iets zegt, stellen de hoortoestellen zich automatisch in op de menselijke stem, maar dat duurt een fractie van een seconde - lang genoeg om de eerste twee woorden niet te horen. Als mijn vrouw vraagt: ‘Zal ik even koffiezetten?’ versta ik daardoor alleen maar ‘koffiezetten’, en ze kan dus net zo goed gevraagd hebben: ‘Wil jij even koffiezetten?’ Het is een kleine moeite om eerst even iemands

[p. 315]

naam te noemen: ‘Piet, zal ik even koffiezetten?’

Laatst hoorde ik iemand zeggen: ‘Ik voel me net een grammofoon, ik moet alles twee keer zeggen.’ Ik heb haar deze tip gegeven en het probleem is opgelost.

Zeeuwsch Meisje Man
Jan Bosmans - Antwerpen, België

Door de overmaat aan eigen commerciële zenders kijken Vlamingen en Nederlanders niet meer naar elkaars televisie. Dat moet ik concluderen na het lezen van Ton den Boons stuk over Zeeuws meisje (Onze Taal september), waarin hij een fraai overzicht geeft van de evolutie van deze merknaam tot een hedendaags begrip. Jammer genoeg schijnt hij de recentste optredens van het boerenkind te hebben gemist. Twee seizoenen lang konden kijkers in de late uurtjes op de Vlaamse zender Canvas genieten van Spike, een satirisch programma van Patrick De Witte. Een running gag daarin was ‘Zeeuwsch Meisje Man’.

De ‘Zeeuwsch Meisje Man’.
Foto: Productiehuis 3Keys, www.3keys.be

Net als Batman en Superman komt Zeeuwsch Meisje Man mensen in nood ter hulp. Maar bij hem (haar?) gaat het niet om de strijd tegen gangsters of naderende rampen, maar om het omwisselen van grote bankbiljetten bij mensen die om wisselgeld verlegen zitten. De combinatie van deze nobele taak met de forsgebouwde en ruig bebaarde acteur Wim Opbrouck in Zeeuwsmeisjeoutfit was briljant - en kenmerkend voor de absurde humor van het programma.