Hom of kuit
Beperk het onderwijs in de Friese schrijftaal
Frank Jansen
Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt maandelijks zo'n kwestie. Hij steekt daarbij zijn eigen mening niet onder stoelen of banken, en eindigt telkens met een stelling, waarop u kunt reageren.
Foto: ANP
In Nederland is er één provincie waar kinderen in het basisonderwijs naast Nederlands ook een andere standaardtaal leren. Er is ook een provincie waar autochtone kinderen aan het einde van de basisschool een aanzienlijke achterstand hebben op gelijksoortige kinderen uit andere provincies. Beide provincies zijn Friesland.
Toeval? Nee. Het onderwijs in de Friese standaardtaal slokt veel tijd en energie op. Dat geldt vooral voor het lees- en schrijfonderwijs. Het eindresultaat is niet om over naar huis te schrijven. De hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant, toch een onverdachte bron in dit verband, beweerde in 2001 dat het zelfmoord voor zijn krant zou betekenen als deze over zou schakelen op het Fries, omdat maar de helft van zijn abonnees hem dan zou kunnen lezen. Belangrijker vind ik dat de grote aandacht voor het Fries de schoolcarrière van de kinderen bedreigt, omdat ze die tijd en energie nodig hebben voor de gewone leerstof. Daar komt nog bij dat voor de helft van de kinderen in Friesland het Fries niet de moedertaal maar een tweede taal is. En dan hebben we het nog niet eens over allochtone kinderen.
Afschaffen dat Fries dus maar? Dat hoeft nu ook weer niet. Wel moeten we eerst de vraag stellen waarom men oorspronkelijk zo veel voelde voor invoering van de memmetaal op de basisschool. Dat zou voor de Friese jeugd juist nuttig zijn omdat die de taal ook al thuis en op straat sprak. Het idee was dat die zo sneller en effectiever de lesstof zou begrijpen. Laten we aannemen dat deze gedachte juist is. Dan blijft de vraag of het voor dat doel óók nodig is om bekwaam te zijn in de Friese schrijftaal. Mensen die daar ‘ja’ op zeggen, moeten maar eens uitleggen hoe ze dat verband zien.
Natuurlijk is er in Friesland iets anders gebeurd. Ook daar zijn wat Abram de Swaan ‘taalsentimentalisten’ noemt met het Fries aan de haal gegaan. Gevolg: wat eens een middel was tot goed onderwijs, is verworden tot een ideologisch doel: statusverhoging van het Fries, en daarvoor is aandacht voor de schrijftaal in het onderwijs nodig.
Nu mogen van mij de taalsentimentalisten alles als dat maar niet over de rug van kansarmen gebeurt. Daarom pleit ik ervoor dat er zo veel les wordt gegeven over de Friese spreektaal als wenselijk is om die taal algemeen te kunnen inzetten als onderwijstaal. De schrijftaal kan dan later in het curriculum aangeboden worden, bij voorkeur aan zeer taalvaardige leerlingen, dus aan het einde van het vwo.
Vandaar dus mijn stelling:
Het onderwijs in de Friese schrijftaal moet worden beperkt.
Bent u het eens of oneens met deze stelling? Breng voor 25 oktober uw stem uit op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. U kunt ook per post reageren; stuur een briefkaart met ‘Onderwijs in de Friese schrijftaal moet worden beperkt’ of ‘Onderwijs in de Friese schrijftaal hoeft niet te worden beperkt’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag van de stemming.
Auteursrechtelijk beschermd