|
| |
| |
| |
Reacties
Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren. Stuur uw reactie indien mogelijk per e-mail naar: redactie@onzetaal.nl, of anders naar: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 hl Den Haag. Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:
| † | Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden). |
| † | Geef Inde tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert. |
| † | Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen. |
| † | Lever uw reactie in onder vermelding van naam, adres en (eventueel) functie. De redactie kan buiten medeweten van de auteur inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur. |
Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet-geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.
| |
Herkomst plaatsnamen [1]: Basel en Basilicata
J. Baars - Hostert, Luxemburg
Riemer Reinsma schrijft in zijn artikel over de herkomst van geografische namen (‘Van hier tot Tokio’, Onze Taal 7/8) dat in de plaatsnaam Basel het Griekse woord basileus (‘koning, keizer’) zit. Maar volgens A. Demandt, in zijn Geschichte der Spätantike (1998), is de stad, die oorspronkelijk Augusta Raurica heette, door keizer Julianus (‘de Afvallige’, keizer van 360-363) vernoemd naar zijn moeder Basilina. Misschien houdt de naam Basilina verband met basileus, maar het lijkt in ieder geval onwaarschijnlijk dat Basel rechtstreeks van dit Griekse woord is afgeleid.
Met betrekking tot de Italiaanse streek Basilicata zegt Reinsma: ‘Hier weten we zelfs niet bij benadering in welke tijd de desbetreffende koning moet hebben geleefd.’ Het is ook niet juist om een verband met een bepaalde concrete koning of keizer te willen leggen. De landstreek Basilicata, in de Romeinse tijd Lucania geheten, is het gedeelte van Zuid-Italië dat, met onderbrekingen, nog tot in de elfde of twaalfde eeuw tot het Byzantijnse Rijk behoorde en vanuit de rest van Italië gezien dus de ‘keizerlijke (“basilikos”) provincie’ was.
Overblijfselen van de Romeinse nederzetting Augusta Raurica te Augst bij Basel
Foto: Römerstadt Augusta Raurica
| |
Naschrift Riemer Reinsma
De naam Basel is volgens de meeste bronnen (o.m. Albert Dauzat, Les noms de lieux) pas in 374 gegeven. De precieze spelling van destijds is niet bekend: volgens sommigen was dat Basilia, volgens anderen Basilea. De keizer naar wie de naam verwijst, was volgens de meeste bronnen Valentianus I. Dat de naam niet Latijns maar Grieks is, verklaart Dauzat uit het feit dat er indertijd een hellenistische mode heerste, die zich bijvoorbeeld ook uitte in de naam Gratianopolis (nu Grenoble; uit het Griekse polis, ‘stad’, en Gratianus, de naam van de zoon van Valentianus).
| |
Herkomst plaatsnamen [2]: Brighton en Berkshire
Theo Backer - Julianadorp
Bij het interessante artikel ‘Van hier tot Tokio’ (Onze Taal 7/8) van Riemer Reinsma wil ik twee kanttekeningen plaatsen. Ten eerste schrijft Reinsma dat het woorddeel -ton in de Engelse plaatsnaam Brighton teruggaat op het Angelsaksische woordje tun, dat ‘boerderij’ betekende. Maar etymologen verschillen nog weleens van mening over de herkomst van woorden, en zo vond ik in het boek Words and Places van Isaac Taylor een andere verklaring. Taylor schrijft: ‘Angelsaksische achtervoegsels van haast gelijke klank werden soms door elkaar gehaald. Dit is vaak gebeurd met stone en ton. Zo is [de naam] Briggestan veranderd in Brixton, en Brihtelmes-stan in Brighthelmstone, Brighthamptom, en [ten slotte] Brighton.’ Kortom, de oorsprong van ton in Brighton is niet tun, maar stan (‘steen, burcht’).
Mijn tweede opmerking betreft de naam Berkshire, die Reinsma verklaart als een verbastering van bare + oak + shire, oftewel ‘graafschap van de kale eik’. Over het woorddeel shire bestaan geen misverstanden, maar de Online Etymology Dictionary geeft: ‘Berkshire, Old English Bearrocscir (893) from an ancient Celtic name meaning “hilly place”.’ Toch iets heel iets anders dan die ‘kale eik’.
| |
Naschrift Riemer Reinsma
Het mag dan zo zijn dat er op een bepaald moment verwarring is ontstaan tussen stone en ton, maar dat neemt niet weg dat de etymologie van een naam wel degelijk kan worden vastgesteld als we de schriftelijke bronnen bekijken uit de tijd dat die twee woorddelen nog niet in klank waren samengevallen, en nog stan en tun luidden. De oudst overgeleverde vorm van Brighton is volgens E. Ekwall, The Concise Oxford Dictionary of English Place-names (1960) Bristelmestune, wat dus op tun/ton (en niet op stan/stone) wijst.
| |
Herkomst plaatsnamen [3]: Brighton
Paul J. Marcus - Amsterdam
In het artikel ‘Van hier tot Tokio’ (Onze Taal 7/8) voert Riemer Reinsma als naamgever voor de plaatsnaam Brighton ene Bartholomeüs op. De Oudengelse naam Beorhthelmes-tun (in modern Engels zou dat Brighthelmston kunnen zijn), wijst er echter op dat de naamgever iemand was met een authentiek Germaanse roepnaam die verwant is met Brighthelm.
| |
Naschrift Riemer Reinsma
De oudst gevonden spelling suggereert inderdaad eerder een verband met een Germaanse naam Berchthelm dan met Bartholomeüs. Ook E. Ekwall, The Concise Oxford Dictionary of English Place-names (1960), denkt er zo over.
| |
Herkomst plaatsnamen [4]: Buffalo en Green Mountains
Dick Thoenes - Dwingeloo
In het artikel ‘Van hier tot Tokio’ (Onze Taal 7/8) wordt vermeld dat de naam van de stad Buffalo (NY) te maken zou hebben met buffels. Bij mijn bezoek aan die stad werd mij verzekerd dat de naam afkomstig was van Beau Fleuve, waarmee Franse ontdekkingsreizigers de Niagara-rivier aanduidden. Dit wordt bevestigd door?
| |
| |
Webster's New World Dictionary (1984). De ‘buffalo’ (eigenlijk bizons) leefden ook veel westelijker, in de prairies.
Verder liggen de Green Mountains niet in de staat New York maar in Vermont.
Green Mountains, Vermont
| |
Naschrift Riemer Reinsma
Het verhaal uit de Webster lijkt mij onwaarschijnlijk. In ieder geval denken de meeste naamkundigen er anders over. Volgens Adrian Room, Place-names of the World (1974), is de stad óf genoemd naar de naburige Buffalo Creek, óf naar een indiaans stamhoofd. Volgens G.R. Stewart, Names on the Land (1982), is Buffalo de Engelse vertaling van de naam van het stamhoofd van de Seneca-indianen, en werd de Buffalo Creek eveneens naar het stamhoofd genoemd. In beide gevallen suggereert de naamgeving dat er daar bizons hebben geleefd. Volgens Stewart leefden er bizons in driekwart van de Verenigde Staten.
| |
Het nut van spelfouten
H. van Hulst - Nuenen
In het juli/augustusnummer publiceerde de redactie het artikel ‘Ministers in een mandje’, over ‘taalkronkels in winkels en de horeca’. De laatste alinea van dit artikel luidde: ‘Maar het moet gezegd worden: de teksten op de voorgaande foto's mogen dan in taalkundig opzicht niet feilloos zijn, ze zijn in ieder geval wél gezien.’ Dat deed mij denken aan het volgende voorval.
In het gebouw waar mijn kantoor huisde, had een schilder een muur van een glanzende laklaag voorzien. Op een groot stuk karton had hij met grote letters geschreven: ‘GEVERFT NADT’. Hij zag dat ik erom lachte. Zijn uitleg was verbluffend: ‘Ik weet heel goed dat geverfd met een d en nat zonder d moet worden geschreven. Maar met deze foute tekst schieten de mensen in de lach, ze vinden mij een grote stommeling en lopen door. Ik heb de ervaring dat met de correct gespelde tekst veel mensen zich ervan willen overtuigen of de verf inderdaad nat is, en dan zit mijn schilderwerk in korte tijd vol vingerafdrukken.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd