Onze Taal. Jaargang 73

Op leeftijd
Jan Erik Grezel

Mijn verjaardag was alweer een paar dagen achter de rug toen Dick belde. ‘Nog van harte, ouwe taaie.’ Hij had me blijkbaar voor iets nodig. Het laatst had ik hem gesproken in oktober, op het feest voor zíj́n verjaardag. Vijftig werd hij en nog net zo dronken als vroeger. Voor mij blijft hij de kwajongen uit onze studietijd. Gezegend met een schijnbaar eeuwige jeugd: geen groef, niet grijs, en toch maar spotten met alle regels voor een gezond leven. ‘Zeg, moet je horen’, leidde hij soepeitjes in. Hij vroeg mijn hulp bij een tekst.

Nou schrijf ik weleens wat, maar proza produceren op bestelling is het metier van de echte tekstschrijver. Dus waar het voor was, vroeg ik. Dat zou hij me nog wel uitleggen, deed hij nevelig. We spraken af.

Cosmetische correctie

Het bleek, kort daarop, voor een contactadvertentie. Dick zit al vrij lang zonder, hij vond het tijd voor actie. De kroeg houdt zelfs híj́ langzamerhand voor gezien, dus had hij maar eens in de krant en op internet gekeken. Hij haalde een pagina met zelfportretten te voorschijn. ‘Stevige meid (58)...’, ‘Dartele deern, 62 lentes,...’, ‘Jeugdige griet van 47...’, had hij voor de curiositeit aangestreept. Taal als cosmetische correctie. ‘Eigenlijk zijn dat natuurlijk ouwe tutten en taarten’, zei hij zurig. Hij wilde nu zelf de markt op, met een eerlijk verhaal. Maar er was één probleem. ‘Ik was laatst bij V&D en die hadden een seniorenactie voor vijftigplussers. Dus niet voor mij, dacht ik uit routine. Toen schoot door me heen dat ik daar nu ook bij hoor. Bij het afrekenen vroeg ik toch maar om de korting. Zegt die caissière, een piepjong ding: “Nee, joh, dat is alleen voor vijftigplussers.” Dus mijn leeftijd moet je niet noemen, dat geeft een vertekend beeld.’

Hoe moest ik die volle vijftig jaren lexicaal camoufleren? In de dagen die volgden, probeerde ik tot de kern te komen. Dick heeft blijkbaar, zoals de meesten van ons, twee leeftijden: de relatieve ‘gevoelsleeftijd’ én de absolute van de kalender. Tijd is rechtlijnig, maar zo beleven we het niet. In de kinderjaren duren dagen eindeloos. Met het volwassen worden begint de tijd zo te versnellen dat we het soms niet meer kunnen bijbenen. ‘Ons hele leven blijven we oordelen met een maat die zelf verandert en dus eigenlijk geen maat is’, schrijft Douwe Draaisma in zijn prachtige boek Waarom het

[p. 117]

leven sneller gaat als je ouder wordt. We benoemen onszelf en anderen - als het om leeftijd gaat - vooral op gevoel van perspectief. Voor hummeltjes ben je als dertiger stokoud, voor echte bejaarden kom je dan net kijken. Dat oordeel pakt nogal negatief uit als het van jong naar oud gaat (zie het artikel van Frank Jansen hiervoor). Van oud zijn hebben we in onze samenleving een negatief beeld. ‘De ouderdom komt met gebreken’, al probeerde Cicero dit cliché 21 eeuwen geleden al te ontzenuwen. ‘Opa’ en ‘ouwe tante’ zijn, behalve dierbare familieleden, ook scheldwoorden. In het proza van Gerard Reve is geregeld sprake van ‘een vieze oude man van boven de dertig’.

Karikatuur

‘Oud’ is uitgerangeerd, ‘jong’ is in volle bloei. In veel takken van sport ben je extreem vroeg oud. Een turnster van 16 is senior, een profvoetballer van 30 kan met pensioen en de 40-jarige amateur hoort bij de veteranen. Vedetten op leeftijd vind je alleen bij langeafstandlopen: zeer geschikt voor ouwe zakken die zich nog even jonge honden willen wanen, weet ik uit eigen ondervinding. Wie lang jong en kwiek wil zijn, is al snel een karikatuur, zoals eertijds de oudere jongeren of krasse knarren van Van Kooten en De Bie. Of je maakt van het ouder worden op zich een sport, zoals ‘De 100-jarige’ uit Kopstukken van Godfried Bomans.

Turnsters van 16 zijn al senioren.
Foto: Hans Oostrum Fotografie

Kleuters en hoogbejaarden hebben de trots op hun leeftijd gemeen. Maar in de schemerzone van de middelbare leeftijd gaat menigeen gebukt onder het juk der jaren. En zodra iemand geheimzinnig gaat doen over de eigen leeftijd, weet je meteen hoe laat het is. Nee, dan maar gewoon voor de draad ermee.

Dat hield ik Dick ook voor toen hij op een avond langskwam. Aan de tekst had ik nog niets gedaan, dus ik begon uit de losse pols: ‘Drankzuchtige goeierd van ronduit vijftig zoekt jonge blom.’ Uiteindelijk lukte het ons niet een tekst op papier te krijgen. ‘Toch bedankt voor de moeite’, zei hij laat op de avond ten afscheid. ‘Misschien doe ik die caissière wel een aanzoek. Die had het tenminste goed gezien.’