Onze Taal. Jaargang 73

[p. 88]

‘Gefeliciteerd met uw plutonium bruiloft’
Benamingen voor huwelijksverjaardagen
Hans Beelen - Oldenburg, Duitsland

Het afgelopen jaar vierden 80 paren hun 70-jarige bruiloft. Volgens sommige etiquetteboekjes is dat een ‘bloedkoralen’ jubileum; andere hebben het over een ‘briljanten’ of ‘platina’ huwelijk. Wat voor benamingen voor huwelijksverjaardagen zijn er zoal in omloop? En waarom krijgen jubilea altijd stofnamen?

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek vierden in 2003 76.605 paren hun 12½-jarige bruiloft, waren 69.993 paren 25 jaar getrouwd, 53.862 paren 40 jaar, 26.340 paren 50 jaar, 5644 paren 60 jaar en werd er niet minder dan 80 keer een 70-jarige bruiloft gevierd. Voor deze mijlpalen in het echtelijke leven bestaan algemeen bekende benamingen als koperen bruiloft (12½ jaar), zilveren bruiloft (25 jaar) en gouden bruiloft (50 jaar). Wat is de oorsprong van deze aanduidingen?

Het is begonnen met de gouden of gulden bruiloft, die is ontleend aan de benaming gulden jaar voor een jubeljaar. Een jubeljaar (eigenlijk een verbastering van jobeljaar, van het Hebreeuwse jobel ‘bazuin’) was bij de oude Israëlieten ieder vijftigste jaar, dat zij door heel hun land aankondigden met bazuingeschal. In zo'n jaar moesten de velden onbebouwd blijven, verkregen de lijfeigenen hun vrijheid en moesten alle geleende goederen weer aan de eigenaar worden teruggegeven (Leviticus 25:10-12). In de derde druk van Kiliaans Etymologicum (1599), een van de oudste woordenboeken van onze taal, wordt gulden jaer dan ook vertaald als annus quinquagenarius, letterlijk ‘vijftigste jaar’.

Schertsend

Naar het voorbeeld van gulden jaar werden in de zeventiende eeuw combinaties als gulden feest, gulden misgetijde en gulden bruiloft voor vijftigjarige jubilea gebruikt. De gulden bruiloft stond volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT, deel V) op zijn beurt ‘min of meer in scherts’ model voor de zilveren, de koperen en de diamanten bruiloft. Vervolgens raakten ook voor andere huwelijksverjaardagen stofnamen in zwang. Al in 1902 noemt het WNT (deel III) tinnen of blikken bruiloft (6¼ jaar) en zilververgulde bruiloft (37½ jaar); deze afgeleide benamingen zijn echter ‘minder algemeen en [wederom - HB] min of meer schertsend’, en ook niet zo gestandaardiseerd: in de negentiende eeuw kon een diamanten bruiloft worden gevierd door echtparen die 60, 62½ of 75 jaar getrouwd waren.

Anno 2004 is het aantal benamingen voor huwelijksverjaardagen flink toegenomen. Er zijn diverse lijstjes in omloop, die onderling danig verschillen. Enig bladeren in etiquetteboekjes en andere naslagwerken levert, zonder aanspraak op volledigheid, het volgende overzicht op:

14 dagen	papier
1 jaar	katoen
1½ jaar	blik
2 jaar	papier, karton, leer
2½ jaar	aluminium
3 jaar	leer, tarwe
3⅛ jaar	blik
4 jaar	bloemen, fruit, was, zijde
5 jaar	blik, hout, plastic
6 jaar	gips, ijzer, suiker
6¼ jaar	blik, tin
7 jaar	brons, koper, nikkel, wol
8 jaar	aardewerk, blik, brons
9 jaar	aardewerk, vlechtwerk
10 jaar	kristal, staal, tin, rozen
11 jaar	koraal, staal
12 jaar	linnen, zijde
12½ jaar	koper
13 jaar	kant, lelie, meiklokje
14 jaar	ivoor, lood
15 jaar	kristal, porselein
16 jaar	saffier
17 jaar	roos
18 jaar	turkoois
19 jaar	linnen
20 jaar	kristal, porselein, verzilverd
25 jaar	zilver
30 jaar	ivoor, parel, parelmoer
35 jaar	koraal, robijn
37½ jaar	aluminium, verguld zilver
40 jaar	doublé, robijn, smaragd
45 jaar	saffier, verguld zilver, vermiljoen
50 jaar	goud
55 jaar	orchidee, smaragd, witgoud
60 jaar	diamant
62½ jaar	diamant
65 jaar	briljant, ijzer, palissander
70 jaar	bloedkoraal, briljant, platina
75 jaar	albast, diamant, kroonjuwelen, platina, radium, rodium
80 jaar	eiken, plutonium

Het wekt nauwelijks verbazing dat de meeste namen van de huwe-

[p. 89]

lijksverjaardagen verwijzen naar de duurzaamheid en rijkdom van het echtelijk geluk. Bij tarwe, fruit en bloemen is misschien sprake van vruchtbaarheidsmetaforen (vergelijk ook het Duitse Petersilienhochzeit, ‘peterseliebruiloft’, voor een 12½-jarige bruiloft).

Welvaart

Dat er in de twintigste eeuw veel extra feesten en dus veel extra benamingen zijn opgekomen, hangt ongetwijfeld samen met de gestegen welvaart, een uitbundiger levensstijl en met de toegenomen commercie. Dat verklaart mede de aanwezigheid van bloemen, textiel en edelstenen. Sommige juweliers en bloemisten stellen voor ieder volbracht huwelijksjaar een apart geschenkidee voor. Dat vergemakkelijkt voor partners, familie, vrienden en buren de keus van een cadeau, maar zulke benamingen zullen niet snel inburgeren in het Nederlands. Doorslaggevend voor het succes van een huwelijkse metafoor lijkt vooral de diepere bijbetekenis, en die wordt niet met iedere willekeurige stofnaam in verband gebracht. Geliefd zijn symbolische duidingen als:

-	hout (5 jaar): er is al sprake van een zekere stabiliteit.
-	tin (6¼ en 10 jaar) en koper (7 en 12½ jaar): het huwelijk moet af en toe worden opgepoetst.
-	linnen (12 en 19 jaar): de liefde is stevig en niet gemakkelijk te scheuren.
-	blik (1½, 3⅛, 5, 6¼ en 8 jaar): de echtelijke band heeft al een paar deukjes opgelopen, maar levert iedere dag weer praktisch nut op.
-	rozen (10 jaar): de volmaakte liefde kan ook met doornen leven.
-	kristal (10, 15 en 20 jaar): de relatie tussen de partners is helder en eerlijk; er is al het een en ander in scherven gevallen.
-	porselein (15 en 20 jaar): het huwelijk is mooi, maar breekbaar.
-	parel (30 jaar): de jaren van het samenleven zijn als de parels aan een ketting.
-	aluminium (2½ en 37½ jaar): het huwelijksgeluk kan wel tegen een stootje.
-	diamant (60, 62½ en 75 jaar): de band is door niets kapot te krijgen.

Luchtig of diepzinnig, banaal dan wel ontroerend - voor kaarten, telegrammen, brieven, gedichten, liederen en toespraken bieden de metaforen van de huwelijksverjaardagen een keur aan exegetische mogelijkheden. En de toepassing is veelzijdig, want veel materialen hebben betrekking op meer dan één echtelijk jubileum. Voor feestvierende en feliciterende taalgebruikers is deze meerduidigheid eerder een gemak dan een bezwaar.

Illustratie: Hein de Kort