Onze Taal. Jaargang 72

[p. 352]

Inzicht

Raymond Noë

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Biografie Van Dale

Johan Hendrik van Dale.

Johan Hendrik van Dale uit Sluis stierf in 1872 op 44-jarige leeftijd, maar had toen al de basis gelegd voor wat het bekendste woordenboek van het Nederlands zou worden. Van Dales archieven zijn in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan; desondanks is het Lo van Driel gelukt om aan de hand van verspreide bronnen een uitvoerige biografie over leven en werk van Van Dale te schrijven. Het fraai uitgevoerde boek is rijkelijk van illustraties voorzien en bevat behalve een bronnenlijst en een personenregister ook enige brieven van Van Dale.

Een leven in woorden. J.H. van Dale, schoolmeester - archivaris - taalkundige is een uitgave van Walburg Pers en kost €29,50 (gebonden met stofomslag, 448 blz.). ISBN 90 5730 257 8

Spreekwoorden en uitdrukkingen

In korte tijd zijn er drie boeken verschenen waarin de herkomst van spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden verklaard wordt. Het eerste is Al regent het varkens... van Heidi Aalbrecht, dat de betekenis van ruim tweehonderd spreekwoorden behandelt. Het boek besteedt veel aandacht aan (vooral Latijnse) voorlopers en varianten in talen als het Engels, Frans, Duits en Fries. De spreekwoorden zijn alfabetisch geordend.

Het tweede boek is Verhaal halen van Jenny van der Toorn-Schutte, dat achthonderd uitdrukkingen verklaart die teruggaan op veelal vergeten zaken en gebruiken, zoals de plaat poetsen en op grote voet leven. De uitdrukkingen zijn thematisch geordend rond onderwerpen als kleding, verboden vruchten, kleuren, de markt, enzovoort. Het boek is ontsloten met een register.

Het derde boek, ten slotte, is Roeien en ruiten van Riemer Reinsma. Het heeft een vergelijkbare thematische opzet als Verhaal halen - de uitdrukkingen zijn gegroepeerd rond onderwerpen als het weer, kleuren, spel en huisraad - maar gaat veel dieper op de oorsprong en de achtergronden in. De verklaringen van de driehonderd gezegden en uitdrukkingen zijn voor het grootste deel eerder gepubliceerd in de laatste vijf jaargangen van de Onze Taal Taalkalender. Bevat een register.

Al regent het varkens... De herkomst van Nederlandse spreekwoorden is een uitgave van BZZTôH en kost €13,50 (gelijmd, 159 blz.). ISBN 90 453 0154 7
* Verhaal halen. Een zoektocht naar de oorsprong van Nederlandse uitdrukkingen is een uitgave van Boom en kost €12,50 (ingenaaid, 147 blz.). ISBN 90 5352 952 7
* Roeien en ruiten. Waar komen onze gezegden vandaan? is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €12,50 (ingenaaid, 151 blz.). ISBN 90 12 09977 3

Tekstdokter

Veel schrijvers van zakelijke teksten verliezen de aandacht van hun lezers door onhandig geformuleerde zinnen. Maar als men eenmaal heeft vastgesteld wat er aan zulke zinnen schort, zijn er genoeg remedies om de leesbaarheid te verbeteren - aldus Riemer Reinsma in zijn boek De tekstdokter. In thematische hoofdstukken (over bijvoorbeeld lange zinnen, verwijswoorden, samentrekkingen, gedachtesprongen, herhaling en (te) abstract taalgebruik) geeft Reinsma aan de hand van voorbeelden aan wat er zoal fout kan gaan (‘diagnose’), en hoe zo'n ontspoorde zin kan worden verbeterd (‘ingreep’). Het boek bevat ook een lijst met taalkundige termen, een top-10 van meest voorkomende problemen en een register.

De tekstdokter. Honderden ingrepen om je tekst prettig leesbaar te maken is een uitgave van Het Spectrum en kost €19,95 (gelijmd, 242 blz.). ISBN 90 274 7891 0

Toekomst van het Nederlands

De afgelopen maanden is er in de media uitvoerig gediscussieerd over constructies als hun hebben, die, zoals enkele taalkundigen zeiden, over een aantal jaren volkomen geaccepteerd zullen zijn. De aanleiding tot die discussies vormde de presentatie van Waar gaat het Nederlands naartoe?, een bundel die Jan Stroop samenstelde ter gelegenheid van zijn afscheid van de afdeling Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam. In dit boek geven 38 deskundigen hun visie op recente ontwikkelingen in ons taalgebruik. Sommigen doen dat in algemene termen - zoals Stroop zelf, die schrijft over het divergerende Nederlands - en anderen richten zich op uiteenlopende deelonderwerpen, zoals jongerentaal, hun als onderwerp, (Engelse) leenwoorden, aanspreekvormen en grammaticaonderwijs. Het boek schetst daarmee een beeld van de grote variatie die men vandaag de dag binnen het gesproken en geschreven Nederlands kan aantreffen, en geeft ook een visie op hoe het Nederlands zich in de nabije toekomst zou kunnen ontwikkelen.

Waar gaat het Nederlands naartoe? Panorama van een taal is een uitgave van Bert Bakker en kost €25,-(gelijmd, 362 blz.). ISBN 90 351 2571 1

Historische grammatica's

Van 1993 tot 2003 bekleedde dr. Geert Dibbets de Nijmeegse leerstoel ‘Geschiedenis van de Nederlandse grammatica in West-Europese context’. Ter gelegenheid van zijn afscheid zijn elf studies gebundeld die hij in die periode schreef. De artikelen gaan over bekende Nederlandse grammatica's en grammatici (Vossius, Leupenius, Oudaen, Moonen) uit de periode 1550-1800.

Taal kundig geregeld. Een verzameling artikelen over Nederlandse grammatica's en grammatici uit de zestiende, de zeventiende en de achttiende eeuw is een uitgave van de Stichting Neerlandistiek VU en kost €23,- excl. porto (gelijmd, 245 blz.). Bestellingen: Stichting Neerlandistiek VU, De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam. ISBN 90 726355 76 3

Holle woorden

Managementjargon heet vooral bedoeld te zijn voor het inpakken van gebakken lucht. Waar of niet, het is een feit dat managementwoorden als proactief, focussen en commitment al vrij snel verworden tot modieuze en volgens sommigen nietszeggende termen. Eric Tiggeler en Mieke Vuijk van Vakblad Taal verzamelden een groot aantal van dit soort woorden in De zwarte woordenlijst. In deze alfabetische lijst worden de termen verklaard en van voorbeeldcitaten voorzien. Daarnaast bevat het boek vijftien kader-

[p. 353]

teksten over managementjargon en een gebakken-lucht-top-100 (met op nummer één het woord slagvaardig).

De zwarte woordenlijst is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €10,- (ingenaaid, 96 blz.). ISBN 9012 09965 X

Hersenwoorden

In het lexicon Het brein van A tot Z worden op een begrijpelijke manier circa tweeduizend begrippen uitgelegd die te maken hebben met verschillende aspecten van de hersenen, zoals de anatomie, de werking, en stoornissen en aandoeningen. Andere onderwerpen die erin aan bod komen, zijn chemische stoffen die de werking van onze hersenen beïnvloeden, de gevolgen van hersenaandoeningen op gedrag en gezondheid, en onderzoeksmethoden en tests. Het boek is uitgebracht onder auspiciën van de Hersenstichting Nederland.

Het brein van A tot Z van Ad Bergsma is een uitgave van Het Spectrum en kost €12,50 (gelijmd, 320 blz.). ISBN 90 274 9045 7

Spellingkaarten

Uitgeverij Thema heeft een kaartenwaaier op zakformaat op de markt gebracht waarin in kort bestek de belangrijkste spellingregels (vervoegingen van (Engelse) werkwoorden, aaneenschrijven, tussen-n, top-100 van spelfouten, enzovoort) aan bod komen.

Hoe spel je dat? Spelregels & spelfouten van Jolanda Bouman is een uitgave van Thema en kost €10,- (18 kaarten).
ISBN 90 5871 114 5

Citeren

In De kunst van het citeren beschrijft Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon hoe je andermans teksten kunt verwerken in brieven, rapporten en andere zakelijke teksten. Hij gaat daarbij ook in op zaken als citaatrecht en plagiaat, en geeft bovendien een lijst van wat bekendere literaire citaten.

De kunst van het citeren is een uitgave van Reed Business Information en kost €19,- (ingenaaid, 61 blz.). ISBN 90 5901 283 6

Jiddisch

Het Nederlands-Jiddisch is inmiddels, door assimilatie van de sprekers in de Nederlandse samenleving, reeds lang uitgestorven, maar van de zeventiende tot de negentiende eeuw was het een zeer levende taal. Ariane Zwiers geeft in Kroniek van het Jiddisj een vrij wetenschappelijke beschrijving van deze taal aan de hand van achttiende-eeuwse Jiddische teksten. Daarnaast gaat ze ook uitvoerig in op cultuurhistorische aspecten van de asjkenazische gemeenschap in Nederland. Een fors deel van het boek wordt ingenomen door Jiddische teksten in Hebreeuws schrift, aangevuld met een transcriptie in het Latijnse alfabet en een vertaling in het Nederlands.

Kroniek van het Jiddisj. Taalkundige aspecten van achttiende-eeuws Nederlands Jiddisj is een uitgave van Eburon en kost €45,- (ingenaaid, 602 blz.). Bestellingen bij de uitgever. Telefoon 015 - 213 14 84; e-mail [e-mail]. ISBN 90 51669 83 6

Taal in beeld

Foto: Ron Swart uit Alkmaar

De fotografen ontvangen elk een boekenbon van €25,-.

Foto: Ineke van der Borg-Vos uit Zutphen