Onze Taal. Jaargang 72

[p. 173]

Bij wijze van zeggen

Riemer Riensma

Groots en meeslepend wil ik...

De zegswijze groots en meeslepend wil ik leven is flink aan slijtage onderhevig. Zo schreef het blad Delta (17 november 1994) over studenten die door de week ‘groots en meeslepend’ in de trein zitten (dat waren de ‘ware studenten, van het goeie soort’, in tegenstelling tot degenen die alleen een weekendkaart bezitten). Toch zien we de uitdrukking ook geregeld in volle glorie. Bekend is de regel van Ronald Giphart: ‘groots en meeslepend wil ik neuken’.

De uitdrukking wordt nog weleens toegeschreven aan de dichter Willem Kloos, maar ze komt in werkelijkheid uit het gedicht ‘De grijsaard en de jongeling’ (1930) van Hendrik Marsman. De tekst begint met een uitroep van de jongeling:

Groots en meeslepend wil ik leven!
hoort ge dat, vader, moeder, wereld, knekelhuis!

Vervolgens geeft de grijsaard een drie strofen lang advies, dat ongeveer valt samen te vatten als: ga niet ver van huis en wantrouw alles wat groot en dramatisch is. Maar het is aan dovemansoren gezegd:

de jongen kijkt door de geopende ramen waarlangs de wereld slaat; zonder zich te beraden stapt hij de deur uit, helder en zonder vrees.

Ivo de Wijs verving de levensles van de grijsaard door een geheel andere:

Groots en meeslepend wil ik leven!
hoort ge dat, vader, moeder, wereld, knekelhuis!
Mijn vrouw zegt altijd: stil maar even
Wat jij moet hebben is een Aspro Bruis.

Je vingers gekruist houden

De grote Van Dale weet het blijkbaar nog niet, maar we zijn recentelijk een aardige uitdrukking rijker geworden: je vingers gekruist houden. Betekenis: ‘hopen op succes of op een goede afloop’. Je vingers gekruist houden komt dus, wat de betekenis aangaat, dicht in de buurt van ons goede oude duimen, een gebaar waarbij je (volgens Van Dale) ‘de duim van de ene en de wijsvinger van de andere hand afwisselend tegen elkaar’ drukt. Maar degene die duimt, maakt een ander gebaar dan degene die zijn vingers gekruist houdt, zoals de tekening op deze bladzijde laat zien.

De uitdrukking je vingers gekruist houden komt uit het Engels, maar ook in die taal is het van vrij recente datum, namelijk uit 1924 - althans als we afgaan op de grote Oxford English Dictionary (OED). Hoewel de OED de herkomst niet nader toelicht, zijn er diverse verklaringen geopperd - naar we bij gebarenspecialist

Je vingers gekruist houden betekent:

1 Bescherming	306
2 Oké. Goed	45
3 Vriendschap verbreken	43
4 Vriendschap	28
5 Een eed zweren	22
6 Copulatie	21
7 Anders	46
8 Niet gebruikt	689

(Gebaseerd op reacties van 1200 informanten op 40 locaties.)
Uit: Desmond Morris. Gestures. Their origins and distribution, 1979

Desmond Morris (Gestures. Their origins and distribution, 1979) kunnen lezen. Zo zou het gebaar afgeleid zijn van de oude christelijke zegening, waarbij de hand wordt opgeheven met de duim, wijsvinger en middelvinger omhoog; de drie opgestoken vingers symboliseren de drie-eenheid. Maar omdat de vingers hierbij niet gekruist zijn, en omdat de Engelse uitdrukking het woord crossed bevat, geeft Morris de voorkeur aan de verklaring dat het gebaar een verwijzing is naar het kruisteken.

Dat de uitdrukking je vingers gekruist houden ook in het Nederlands werkelijk wortel heeft geschoten, is duidelijk: in de Krantenbank (met recente jaargangen van de landelijke dagbladen) komt de uitdrukking niet minder dan 64 keer voor. Iemand met vliegangst verzuchtte in 2002 bijvoorbeeld: ‘Neem bijvoorbeeld het reizen met vliegtuigen. Dan zit je de hele reis met je vingers gekruist.’