Onze Taal. Jaargang 72

[p. 121]

Over boeken
Tegen de steenkolen

Liesbeth Koenen

In de rubriek ‘InZicht’ geven we maandelijks een zo volledig en zo zakelijk mogelijk overzicht van pas verschenen taalboeken. Tweemaandelijks doet taalkundige Liesbeth Koenen daaruit een greep, en geeft ze haar persoonlijke mening.

In het Engels heb je het nooit over ‘een halfjaar’, in plaats daarvan zeg je ‘zes maanden’. Is dat interessant om te weten? Jazeker, beweer ik, maar er is een ruime categorie Nederlanders die zal antwoorden: ach nee, wat maakt het uit, ze begrijpen je heus wel als je ‘a half year’ zegt. En dat is vast waar. Maar een afwijkende manier van zeggen levert altijd even een kleine botsing op in het hoofd van de luisteraar. Een haperingetje in de verwerking. En hoe meer haperingen, des te meer ‘omwegen’ er bewandeld moeten worden om bij de bedoeling terecht te komen.

Geen rationele beslissingen

Nou en, zegt u? Al die Engelstaligen spreken meestal zelf geen woord over de grens, dan doen ze maar een beetje extra hun best voor degenen die wél de moeite nemen een vreemde taal te leren, ook al spreken ze die vervolgens natuurlijk niet perfect.

Een redenering waar geen speld tussen te krijgen valt. Behalve deze: over de meeste taalaangelegenheden kun je helemaal geen rationele beslissingen nemen. Daarvoor gaat het allemaal te snel én te onbewust. Hoe tolerant je ook wilt zijn voor afwijkingen van de norm in iemands taalgebruik, je zult ze toch automatisch opmerken. Dat is overigens niet hetzelfde als voortdurend iemands fouten benoemen. In de praktijk komt het erop neer dat het gewoon niet zo lekker luistert naar een duidelijke tweedetaalspreker. Je zet er eerder de radio bij uit, of zapt sneller weg op je tv. Want afwijkingen staan de boodschap in de weg, of je wilt of niet. Denk maar even aan het commentaar waarop iedereen met een stevig Limburgs of Gronings accent kan rekenen buiten zijn geboortestreek. Het imiteren is onbeleefd, maar de neiging dat toch te doen zit er bij velen ingebakken.

‘Vreemd’ klinken

Enfin, eigenlijk weet natuurlijk iedereen heel goed dat afwijkend taalgebruik verschrikkelijk opvalt. Maar lang niet iedereen betrekt dat op zichzelf. Wie zelf een vreemde taal spreekt, denkt kennelijk algauw dat het wel goed is. Mij verwondert dat al heel lang. Praat ik in een vreemde taal, dan ben ik me er aan één stuk door van bewust dat ik inderdaad ‘vreemd’ klink. Ik aarzel voortdurend: Kun je dat zo wel zeggen? Is dat niet een neerlandisme? Bestaat die uitdrukking? Welk voorzetsel is hier het goede? Enzovoort.

Dat is geen beroepsdeformatie, althans: ik heb uit de monden van taalkundigen uit de hele niet-Engelstalige wereld in de loop der jaren meestal er-bar-me-lijk Engels horen komen. Engels dat soms alleen te verstaan viel doordat ik voldoende Nederlands, Duits of Frans ken, zodat ik het allemaal ‘terug kon vertalen’. Daar zit overigens het grote gevaar van steenkolen-Engels, dat tegenwoordig door Onze Taal-medewerker Marc van Oostendorp gepropageerd wordt: het zou prachtig wezen als het allemaal geen probleem was, maar de kans dat anderen jouw steenkolen niet of verkeerd begrijpen is, vrees ik, enorm.

Maar naast vlot begrepen worden, is ook serieus genomen worden een punt. Ga bij uzelf maar na: wie staat te stuntelen met zijn Nederlands vinden we ofwel enorm schattig of grappig, of toch een tikje meelijwekkend. Voor veel van degenen in Nederland die dat willen proberen te voorkomen is het goed dat Kevin Cook bestaat.

Bestaat niet

Van de hand van deze Engelse vertaler en docent, die al twintig jaar in Nederland woont, had ik al met veel plezier Dubbel Dutch gelezen. Dat was een boek in het Engels over het Nederlands, bedoeld voor buitenlanders die goed Nederlands willen leren. Nu is Eindelijk Engels! verschenen, een boek in het Nederlands over het Engels, voor Nederlanders die hun Engels willen bijschaven. Cook maakte het samen met zijn collega Daniel Gibb.

Opnieuw is de opzet aantrekkelijk en toegankelijk, namelijk gewoon alfabetisch. Het loopt van à (dat niet bestaat in het Engels), via last/least/latest (niet door elkaar halen!) tot yacht (spreek uit: [yot], en denk niet dat yacht-harbour bestaat, dat heet ‘marina’). Achterin staat nog een uitvoerig trefwoordenregister. Ondanks de tuttige titel is het vlot geschreven, en echt helemaal toegespitst op fouten die juist Nederlanders gemakkelijk maken. ‘It's raming a lot lately’ (in plaats van ‘It's rained a lot lately’) en ook alle andere steenkolen worden voorafgegaan door een handje met de duim omlaag. Zodat je meteen ziet hoe het niet moet.

Het boek staat echt boordevol zaken waar iedere ook maar een klein beetje gevorderde Engelsleerder werkelijk iets mee opschiet. Sla alleen alles over woordvolgorde over. Wat daarover gezegd wordt, is zowel verwarrend als deels onjuist. In een volgende editie hoop ik daarover een uitleg aan te treffen die als uitgangspunt gewoon de mogelijke volgorde van zinsdelen in het Nederlands neemt vergeleken met die in het Engels. Oh, en ook een Nederlandser vertaling dan ‘Hij was saai aan het doen’ voor ‘He was being boring.’ Zo zeg je dat namelijk niet - net zoals je niet ‘a half year’ zegt.

Eindelijk Engels! Een praktische handreiking voor het verbeteren van uw Engels door Kevin Cook en Daniel Gibb. Voorburg, Kemper Conseil Publishing, 2003. 265 blz.; ingenaaid €24,90.