De beschuldigende vinger
Inge Suasso - Best
De beschuldigende vinger is bezig met een opmars in de media. Hij is niet splinternieuw (ik kwam hem al tegen in een boek uit 1996), maar wel zo nieuw dat hij ontbreekt in de jongste editie van de grote Van Dale, uit 1999. Van Dale kent alleen het geheven vingertje, en de daarbij gegeven uitleg is wel zeer opmerkelijk: ‘ter aanduiding van (aan Nederlanders eigen) [sic!] vermaningsijver’.
In een tijdsbestek van circa een halfjaar kwam ik de beschuldigende vinger een dikke twintig keer tegen in de gesproken en geschreven media, zonder er echt naar op zoek te zijn, en zonder internet te raadplegen. Een kleine selectie:
| - | de beschuldigende vinger wijst verrassend genoeg vooral naar de ideologen van de hele onderneming: de politici
(NRC Handelsblad) |
| - | bijgestaan door de beschuldigende vinger van Rosenmöller
(NRC Handelsblad) |
| - | Anne Frank-biografieën waarin beschuldigende vingers werden uitgestoken
(HP/DeTijd) |
| - | na Davids, De Boer en Stam worden er geen beschuldigende vingers meer uitgestoken
(de Volkskrant) |
| - | Hij [Henk Westbroek] stak de beschuldigende vinger met name in de richting van PvdA-leider Melkert en GroenLinks-lijsttrekker Rosenmöller.
(HP/De Tijd) |
| - | Veel mensen wijzen nu met de beschuldigende vinger naar de media.
(Eindhovens Dagblad) |
| - | Daarom past het niet om met de beschuldigende vinger te wijzen naar pers of politiek.
(Mat Herben, 15 mei 2002) |
| - | Ook wordt met de beschuldigende vinger gewezen naar de waterkrachtcentrales.
(Eindhovens Dagblad) |
| - | Minister Donner richt de beschuldigende vinger naar de voorgaande kabinetten.
(NOS Journaal) |
| - | Ik heb geen beschuldigende vinger bij me om die naar iemand uit te steken.
(Tweede-Kamerlid Van der Vlies van de SCP) |
De uitdrukking viel me in eerste instantie op door een mijns inziens ongrammaticaal gebruik van het werkwoord wijzen, zoals in:
| - | terwijl er niemand eens (...) een beschuldigende vinger wijst
(de Volkskrant) |
| - | door opnieuw de beschuldigende vinger naar de linkse partijen te wijzen
(Job Frieszo in 2Vandaag) |
| - | Voorzitter C. van Gisbergen van de vakgroep varkenshouders van LTO-Nederland wijst de beschuldigende vinger naar een leverancier van veevoer.
(Eindhovens Dagblad) |
Je kunt wel (iemand) de deur of de weg wijzen, maar de vinger kun je niet wijzen. Hier is volgens mij sprake van een contaminatie van met de vinger wijzen naar en de vinger uitsteken naar.
Wat verklaart de populariteit van de uitdrukking? Het kan te maken hebben met de tijdsomstandigheden: vorig jaar waren er verkiezingen en dan plegen er nogal wat aantijgingen over en weer te vliegen. Zeker na de moord op Pim Fortuyn was er aanleiding te over om beschuldigende vingers uit te steken.
Een andere verklaring kan zijn dat het een prima uitdrukking is om je als spreker of schrijver achter te verschuilen om zodoende zelf buiten schot te blijven en niet van ‘demonisering’ beschuldigd te worden. In ruim de helft van de hierboven aangehaalde gevallen is het namelijk niet duidelijk van wie de beschuldigende vinger afkomstig is. De vinger is als het ware een eigen leven gaan leiden, en daarmee is de wijzende instantie verdoezeld.
Wat Van Dale betreft: volgens de redactie zal de beschuldigende vinger worden opgenomen in de volgende uitgave. Ik ben benieuwd of de uitdrukking het zo lang volhoudt.
Auteursrechtelijk beschermd